Allergisch voor wespen?

Na een wespensteek is je huid vaak licht gezwollen. Maar bij een allergie is zo’n zwelling meer dan 10 cm.^1,4 Het kan zelfs voorkomen dat je hele arm of been opgezwollen is.² Zo’n heftige plaatselijke reactie kan een week duren.³ Ook kun je andere klachten krijgen, zoals huiduitslag. De meest ernstige allergische reactie heet een anafylactische shock. Dit is een medisch noodgeval. Je moet dan meteen 112 bellen.²

Als je een wespensteekallergie hebt, kan je hele hand opgezwollen zijn, zoals je op de foto hierboven ziet. Ook kun je nog andere klachten ervaren.

Je kunt de symptomen van een allergie voor insectengif zoals voor wespen indelen in 4 reactietypen. Het type geeft de ernst aan van de allergische reactie:⁵

• Reactietype 1: Je krijgt jeukende vlekken of bulten buiten het gebied waar je gestoken bent.
• Reactietype 2: Je kunt een zwelling krijgen in je gezicht, op de bovenkant van je hand of op je voetzolen. Je kunt ook last krijgen van een drukkend gevoel op je borst, misselijkheid, overgeven en diarree.
• Reactietype 3: Je kunt kortademig worden of een piepende ademhaling krijgen door zwelling van je luchtwegen. Je kunt het gevoel hebben dat je keel is dichtgeknepen en problemen krijgen met slikken, spreken en ademen.
• Reactietype 4: Een anafylactische shock. Je kunt duizelig worden, een (te) lage bloeddruk krijgen, blauw aanlopen, hartritmestoornissen krijgen en bewusteloos raken.

In volgende gevallen moet je direct de spoedeisende hulp bellen:⁶

• Je bent in je mond, tong of keel gestoken
• Je bent allergisch of eerder erg ziek geweest door een steek
• Je krijgt ademhalingsproblemen
• Je oogleden of lippen zwellen op (terwijl je ergens anders bent gestoken)
• Je krijgt huiduitslag of zwellingen (op een andere plek dan waar je gestoken bent)
• Je krijgt een anafylactische shock

Anafylaxie door een insectensteek kan plotseling optreden, binnen enkele minuten of tot enkele uren na de eerste reactie.^1,2 Grote lokale reacties kunnen binnen 24 tot 48 uur hun hoogtepunt bereiken.⁴ In zeldzame gevallen komt de reactie enkele dagen na een wespensteek.⁸

Wespensteken komen het meest voor in de nazomer en de herfst. Dan loop je dus het meeste risico op allergische reacties wanneer je overgevoelig reageert op een steek van een wesp.⁹

Wespen leven in nesten. In de lente komen koninginnen uit hun winterslaap om een nest te bouwen. De kolonie breidt zich uit en is het grootste in de zomer. Daarna is er geen werk meer te doen in het nest. In plaats daarvan zwerven wespen rond op zoek naar suikerrijk voedsel. Dat merk je bijvoorbeeld op een terras of tijdens een picknick. Wees voorzichtig als er een wesp in de buurt is. Loop niet op blote voeten en vermijd snelle bewegingen. Het wespenallergieseizoen eindigt als de temperaturen dalen en de hele kolonie sterft.¹⁰

Je weet nu hoe je de symptomen van een wespenallergie kunt herkennen. Vermoed je dat je allergisch bent voor wespen? Ga dan naar je arts om een diagnose te laten stellen. Vertel je dokter over je medische geschiedenis en de keren dat je een allergische reactie kreeg op een insectensteek. Je arts kan dan een allergietest doen, zoals een bloed- of huidpriktest. Ben je gestoken en kun je niet meteen bij de dokter terecht? Maak dan een foto van de reactie, zodat je arts die kan beoordelen.

Meestal krijg je pas een allergische reactie nadat je twee keer gestoken bent. De eerste keer dat een wesp je steekt, registreert je lichaam het gif als een bedreiging. Je immuunsysteem maakt dan Immunoglobuline E (IgE) antistoffen. Pas bij de volgende steek herkent je lichaam het gif als gevaarlijk en krijg je een allergische reactie.¹¹

Allergieën kunnen op elke leeftijd ontstaan.¹² Kinderen kunnen een wespensteekallergie ontgroeien, behalve als ze een ernstige reactie doormaken. Dat maakt de kans groter dat ze op latere leeftijd opnieuw een allergische reactie krijgen.¹³

Een wespensteek kan behoorlijk pijnlijk zijn. Direct na de steek kun je het gif er uitzuigen met een gifzuiger (een speciaal pompje). Je kunt de pijn verzachten met een koud (ijs)kompres. Dit helpt ook bij grote lokale reacties. Blijf je last houden van een allergische reactie? Dan kun je een pijnstiller of een medicijn tegen allergie (zoals bij hooikoorts) nemen. Als je ergere klachten krijgt, zoals een opgezwollen arm, ga dan naar je huisarts. Die kan medicijnen voorschrijven. Bij een anafylactische shock moet je meteen een ambulance bellen.⁶

Een allergie voor insectengif is vervelend, maar gelukkig bestaan er verschillende behandelmogelijkheden. Net als bij andere allergieën kun je symptomatische medicatie gebruiken, zoals antihistaminica of corticosteroïden. Daarnaast kun je allergie immunotherapie overwegen. Bij deze behandeling krijg je steeds een lage dosis van het insectengif toegediend. Het doel is om je immuunsysteem opnieuw te trainen, zodat je allergenen (in dit geval het insectengif) leert te tolereren. Waarschijnlijk kom je in aanmerking voor deze therapie als je last hebt gehad van netelroos of zwelling over je hele lichaam, of een anafylactische shock hebt gehad. Bespreek de mogelijkheden met je behandelend arts.¹⁴

In deze video legt Hanneke Oude Elberink, internist-allergoloog bij het UMC Groningen, de verschillende behandelopties bij insectengifallergie uit:

En download hier de infographic over de verschillende soorten insecten.

Wespen gebruiken hun mond om te eten, maar ze bijten meestal geen mensen. In plaats daarvan gebruiken ze hun angel om gif onder je huid te injecteren. Wist je trouwens dat alleen vrouwelijke wespen een angel hebben? Die gebruiken ze ook om eitjes te leggen.¹⁵

Wespen steken om zich te verdedigen als ze zich bedreigd voelen. Daarom is het belangrijk om ze niet te irriteren.¹ Ze gebruiken hun angel ook om prooien te doden en om het wespennest te verdedigen tegen mogelijke aanvallers.¹⁷

Ja, wespen kunnen je meerdere keren steken. En als een wesp je gestoken heeft, verspreidt ze een geurtje. Dit is een oproepsignaal voor andere wespen om je ook aan te vallen.⁴ De kans op een ernstige reactie neemt toe als je meerdere keren gestoken wordt.¹⁸

Wespen gaan niet dood nadat ze je gestoken hebben, omdat ze hun angel kunnen verwijderen zonder zichzelf dodelijk te beschadigen, in tegenstelling tot bijen.¹⁷

Wespen laten meestal geen angel in je huid achter, dus als je een angel vindt, is die waarschijnlijk van een bij. Een bijenangel moet je voorzichtig met je nagel aan de zijkant wegschrapen. Knijp niet in de angel, want dan kan eventueel resterend gif in je huid worden geperst.²

In de meeste gevallen duurt de zwelling een paar uur en neemt die daarna af. Ongeveer 10% van de mensen krijgt een grote lokale reactie. Die is na de eerste 24 of 48 uur het ergste. Binnen 5 tot 10 dagen neemt die reactie langzaam af.³

Als je gestoken bent door een wesp, is het normaal dat je een pijnlijke bult en lichte zwelling krijgt. Bij een wespensteekallergie kun je een grotere zwelling krijgen, ook op andere lichaamsdelen. Ook kun je jeuk en netelroos krijgen. Een koud kompres helpt om de zwelling en pijn te verzachten. Een anafylactische reactie kan levensbedreigend zijn. In dat geval moet je onmiddellijk medische hulp zoeken. Als je een insectengifallergie hebt, schrijft je arts waarschijnlijk een adrenaline auto-injector voor. Daarnaast zijn er verschillende behandelopties, zoals symptomatische medicatie en allergie-immunotherapie. Bespreek de mogelijkheden met je arts.

Laatste medische review 13 september 2024