Bijensteek allergie

Bijen zullen je normaal gesproken niet zomaar steken. Ze hebben het veel te druk met stuifmeel verzamelen. Meestal steekt een bij pas als die zich aangevallen voelt en zich wil verdedigen.¹ Vooral imkers en mensen die bij een bijenkorf in de buurt wonen lopen kans om gestoken te worden.²

Sommige mensen zijn allergisch voor bijensteken.³ Een bijensteekallergie ontwikkel je pas nadat je minstens twee keer gestoken bent.⁴

In Nederland zijn er zo’n 360 verschillende soorten bijen.⁵ Allergische reacties worden meestal veroorzaakt door bijen of wespen.^1,6 Dat komt door specifieke eiwitten in hun gif. Tot nu toe hebben wetenschappers 12 eiwitten in de gif van bijensteken en 2 eiwitten in de gif van hommelsteken gevonden die een allergische reactie kunnen uitlokken.⁷

Je immuunsysteem reageert alsof het gif een grote bedreiging vormt. Je lichaam maakt Immunoglobuline E (IgE) antilichamen aan om je te beschermen.⁴ Dit type allergische reactie veroorzaakt meestal milde tot matige symptomen zoals zwelling, roodheid en pijn. Je kunt echter ook een ernstige reactie krijgen waarbij je meteen moet ingrijpen.^3,8

In dit artikel lees je meer over het verschil tussen een gewone bijensteek en een bijensteekallergie. Ook vertellen we je hoelang het duurt voordat de allergische reactie optreedt en wanneer je je zorgen moet maken. Verder ontdek je of je plotseling een bijensteekallergie kunt ontwikkelen en of het ooit overgaat. En je vindt antwoorden op andere veel gestelde vragen over bijensteekallergie.

Een steek van een bij is natuurlijk voor iedereen vervelend. Maar als je een allergisch bent voor het gif van een bijeensteek, zijn de symptomen veel heftiger. Ook kun je een ernstige allergische reactie krijgen, die anafylaxie heet. Deze reactie heeft effect op je hele lichaam en kan zelfs levensbedreigend zijn.⁸

Als je eenmaal een allergische reactie op bijengif hebt gehad, is de kans 60% dat het de volgende keer dat je gestoken wordt net zo erg of zelfs erger uitpakt.⁸ Daarom is het belangrijk om allergiesymptomen van een bijensteek te herkennen, ook als deze mild zijn.

Ben je gestoken door een bij? Volg dan dit stappenplan:^3,8 

1. Verwijder de angel zo snel mogelijk. Doe dit voorzichtig met je nagel aan de zijkant van de angel. Knijp er niet in, want daarmee kan je juist meer gif in je huid spuiten!
2. Gebruik een koud (ijs)kompres om de pijn te verzachten en de zwelling te verminderen.
3. Zuig het bijengif eruit met een gifzuiger (een speciaal pompje).
4. Ontsmet de plek waar je gestoken bent met een beetje jodium of alcohol.
5. Blijf je lang last houden van een allergische reactie? Dan kun je een pijnstiller of antihistaminica proberen. Dit zijn medicijnen die vaak gebrukt worden bij hooikoorstklachten of andere allergieën.
6. Heb je ergere reacties, zoals een opgezwollen arm? Ga dan naar je huisarts. Die kan medicijnen voorschrijven.

In deze gevallen moet je direct je huisarts bellen:³

• Je bent in je mond, tong of keel gestoken.
• Je bent allergisch of eerder erg ziek geweest door een steek.
• Je krijgt ademhalingsproblemen.
• Je oogleden of lippen zwellen op (terwijl je ergens anders bent gestoken).
• Je krijgt huiduitslag of zwellingen (op een andere plek dan waar je gestoken bent).
• Je krijg een anafylactische shock.

Deze infographic geeft een overzicht van de verschillende soorten insectengifallergie:

Milde tot matige bijensteek allergie symptomen zijn pijn, roodheid en zwelling (10 cm of meer) rond de steekplaats. Die zwelling is na 24 tot 48 uur het ergst⁹ en kan een week aanhouden.⁸ Dit hoeft echter nog geen teken van een allergie te zijn.⁶

Je kunt de symptomen van een allergie voor insectengif indelen in 4 reactietypen. Het type geeft de ernst aan van de allergische reactie:⁶

• Reactietype 1: Je krijgt jeukende vlekken of bulten buiten het gebied waar je gestoken bent.
• Reactietype 2: Je kunt een zwelling krijgen in je gezicht, op de bovenkant van je hand of op je voetzolen. Je kunt ook last krijgen van een drukkend gevoel op je borst, misselijkheid, overgeven en diarree.
• Reactietype 3: Je kunt kortademig worden of een piepende ademhaling krijgen door zwellingen van je luchtwegen. Je kunt het gevoel hebben dat je keel is dichtgeknepen en problemen krijgen met slikken, spreken en ademen.
• Reactietype 4: Een anafylactische shock. Je kunt duizelig worden, een (te) lage bloeddruk krijgen, blauw aanlopen, hartritmestoornissen krijgen en bewusteloos raken.

Sommige mensen hebben meer risico op het krijgen van ernstige reacties. Dit zijn de risicofactoren:⁷

• 40 jaar of ouder zijn.
• In het verleden een ernstige reactie hebben gehad.
• Allergisch astma.
• Mastocytose (het lichaam produceert te veel mestcellen, die deel uitmaken van je immuunsysteem).
• Hart- en vaatziekten.

Zoek onmiddellijk medische hulp als je tekenen van anafylaxie, een ernstige allergische reactie, opmerkt of als je meerdere keren bent gestoken.¹³ Wordt de roodheid of zwelling van de bijensteek na 1 tot 3 dagen erger? Dan is het ook goed om naar de dokter te gaan.⁸

Veel kinderen groeien over hun allergie voor insectensteken heen, maar niet allemaal.¹⁴ Gelukkig bestaan er verschillende behandelmogelijkheden voor allergie, voor zowel volwassenen als kinderen. De meest bekende is symptomatische medicatie, zoals antihistaminica en corticosteroïden. Daarnaast bestaat er allergie immunotherapie. Deze behandeling is gericht op het trainen van je immuunsysteem, waardoor je lichaam beter om kan gaan met allergie. Deze therapie is ook geschikt voor bijengifallergie, als je al last hebt gehad van netelroos en zwelling of anafylaxie.¹⁵ Bespreek met je arts welke behandeling voor jou het meest geschikt is.

Het lijkt misschien plotseling, maar een bijensteek allergie begint meestal niet de eerste keer dat je gestoken wordt. De eerste bijensteek zet je immuunsysteem op scherp, zodat je gevoelig wordt voor het bijengif. Dat betekent dat je specifieke IgE-antilichamen hebt. De allergische reactie komt meestal pas na de tweede bijensteek.⁴

Alleen je arts kan de diagnose stellen van een allergie. Meestal krijg je dan een huidprik- of bloedtest. Ook kijkt de arts naar je medische voorgeschiedenis. Het is belangrijk om je arts te vertellen over eerdere allergische reacties die je hebt gehad. Vertel ook wat de ernstigste reactie was. Dat kan je arts helpen om te voorspellen hoe heftig je in de toekomst zult reageren op bijensteken.

Het type bij is ook belangrijk. Als de bij haar angel in je huid heeft achtergelaten, was het waarschijnlijk een honingbij. Zij hebben angels met weerhaken. Hommels hebben die niet.¹⁶

Mensen met een bijensteek allergie zijn meestal niet allergisch voor wespensteken², maar het komt relatief vaak voor dat ze positief testen op meer dan één soort insectengif.¹⁷ Verschillende soorten gif kunnen vergelijkbare eiwitten bevatten. Dit kan een kruisreactie veroorzaken als je wordt gestoken door andere insecten dan bijen.¹⁸

Een bloedtest kan helpen om onderscheid te maken tussen kruisreacties en daadwerkelijke allergie voor bijen- of wespengif.¹⁷

Een allergie voor bijensteken is een ingewikkeld onderwerp en je zult ongetwijfeld meer vragen hebben. Vind hieronder snel een antwoord op de meest gestelde vragen:

Bij de meeste mensen duurt de zwelling meestal een paar uur en trekt deze daarna weg. Sommige mensen ontwikkelen een grote lokale reactie. Die bereikt een piek tussen 24 tot 48 uur na de steek en is meestal na 5 tot 10 dagen verdwenen.¹²

De beste manier om de angel te verwijderen is met je nagel vanaf de zijkant. Knijp niet in de angel, want dan kun je juist de laatste druppels gif in je huid persen.^3,4 Het duurt ongeveer 20 seconden voordat de gifzak 90% van zijn inhoud heeft geleegd, dus het is belangrijk om de angel zo snel mogelijk te verwijderen.²¹

Honingbijen hebben een angel met weerhaken. Die kunnen ze niet uit je huid trekken zonder zichzelf zo erg te verwonden dat ze kort daarna sterven.²² Daarom blijven de angel en de gifzak achter en moet je ze snel verwijderen, zoals je net hebt gelezen.^4,21

Je moet meestal twee keer gestoken worden om allergisch te worden voor bijensteken.⁴ De meeste mensen krijgen milde tot matige symptomen zoals zwelling, roodheid en pijn. Je kunt de pijn verlichten met een koud kompres en eventueel met pijnstillers of allergiemedicijnen. Maar sommigen kunnen een ernstige allergische reactie krijgen die levensbedreigend kan zijn. Dat noemen we anafylaxie.⁸ De bij en de wesp behoren tot de stekende insecten die vaker anafylaxie veroorzaken.^1,6 Gelukkig bestaan er verschillende behandelmogelijkheden voor bijensteek allergie, zoals symptomatische medicatie en allergie-immunotherapie.¹⁵ Bespreek met je arts welke behandeling voor jou geschikt is.

Laatste medische review 27 augustus 2024