Allergie voor insectengif

Veel mensen denken dat de allergische reactie op huisstofmijten ontstaat doordat ze gebeten worden. Maar dat berust op een misverstand. De kleine beestjes zijn niet uit op je bloed, zoals muggen dat zijn. Het zijn namelijk aaseters en geen jagers. Ze kunnen zelfs niet bijten. Ondanks dat ze wat dat betreft ongevaarlijk zijn, kun je wel allergisch zijn voor deze beestjes. Je immuunsysteem reageert dan overdreven op de uitwerpselen van de huisstofmijten²³.  Lees meer over misverstanden over huisstofmijten.

Huisstofmijten zijn met 0,1 tot 0,6 mm heel erg klein. Je kunt ze daarom eigenlijk alleen goed bekijken onder een microscoop. De uitwerpselen van huisstofmijten zijn nog veel kleiner, maar zijn wel grotendeels verantwoordelijk voor de allergische reactie²³.

Dan moet je wel hele goede ogen hebben. Gezien huisstofmijten slechts 0,1 tot 0,6 mm groot zijn, zijn ze niet of nauwelijks zichtbaar met het blote oog. Als je toch beestjes in je bed ziet, dan zouden dat eventueel bedwantsen kunnen zijn, die zijn groter dan huisstofmijten²³.

Huisstofmijten worden ongeveer een paar maanden oud. Een vrouwelijke huisstofmijt legt in haar korte leventje wel veel eitjes, zo’n 25 tot 30 stuks^24,25. Het aantal huisstofmijten in je huis kan dus best snel toenemen.

Als je allergisch bent voor huisstofmijt kun je klachten krijgen bij het inademen van stof. In stof zitten namelijk de uitwerpselen en overgebleven deeltjes (zoals stukjes schild) van huisstofmijten. Het inademen van deze allergenen zorgt ervoor dat er histamine wordt afgegeven in het slijmvlies van je neus. De afgifte van deze stof zorgt ervoor dat er een zenuw geprikkeld wordt. Door die prikkeling moet je niezen. Het niezen is een reactie van je lichaam om uitwerpselen of ingeademde deeltjes van overleden huisstofmijten kwijt te raken²⁶. Blootstelling aan huisstofmijt kan ook leiden tot allergische rinitis.

De klachten kunnen erger zijn tijdens of direct na het afstoffen, vegen of stofzuigen. Ondanks dat je hiermee stof verwijderd uit je huis, komen er ook veel stofdeeltjes in de lucht terecht. Hierdoor adem je ook meer allergenen in²⁷.

Omdat huisstofmijten zo klein zijn, kun je ze niet goed met het blote oog zien. Maar de kans dat er huisstofmijten in je bed leven, is heel groot en bijna niet te voorkomen. Dit komt doordat je bed de ideale leefomgeving voor de huisstofmijt is: het is er warm en vochtig en is er veel te eten. Huisstofmijten voeden zich namelijk met huidschilfers. De gemiddelde Nederlander slaapt ruim 7 uur²⁸, dat betekent dat er ook ruim 7 uur lang dode huidcellen in bed terecht komen. Je verliest per dag zoveel dode huidcellen dat er wel een miljoen huisstofmijten van kunnen eten²⁹. Ook verlies je ’s nachts vocht via je huid en ademhaling^30,31. Daarmee creëer je ook een fijne omgeving voor de huismijten, want die houden van een hoge luchtvochtigheid.

Lees onze tips tegen huisstofmijten in je slaapkamer.

Nee, daar zijn ze echt te klein voor. En ondanks dat ze graag van je huidschilfers smullen, vertoeven ze liever in je kleren, bank of beddengoed, dan dat ze over je huid heenlopen³². Als je als gevolg van een huisstofmijtallergie eczeem hebt, kan het wel voelen alsof er kleine beestjes over je huid lopen of in je huid bijten³³.

Huisstofmijten houden van een hoge luchtvochtigheid en warmte. Bij een hoge luchtvochtigheid planten ze zich ook beter voort. Het is daarom beter om de relatieve luchtvochtigheid op zo’n 35 tot maximaal 50% te houden. De relatieve luchtvochtigheid geeft aan hoeveel waterdamp de lucht bij een bepaalde temperatuur bevat. Warme lucht kan meer vocht bevatten dan koude³⁴. De relatieve luchtvochtigheid is in de zomer daarom vaak hoger dan in de winter.

In elke ruimte een luchtontvochtiger gebruiken, is het beste als je huisstofmijten onder de duim wilt houden. Maar als je er maar één hebt, dan kun je deze het beste op de slaapkamer zetten¹. Daarmee maak je het voor huismijten een stuk minder aantrekkelijk om in je bed te vertoeven.

Schurftmijten en huisstofmijten zijn niet hetzelfde. Ze komen uit dezelfde familie³⁸ en lijken wel wat op elkaar. Zo zien ze er allebei uit als kleine spinnetjes, en zijn ze beiden (bijna) niet met het blote oog te zien. Als je last hebt van schurft, ook wel scabiës genoemd, kun je ’s nachts veel jeuk hebben. Dit komt doordat schurftmijten eitjes in je huid kunnen leggen³⁵. Bij een huisstofmijtallergie kun je ook huidklachten hebben, maar dat komt door de allergische reactie op de uitwerpselen. Huisstofmijten leggen geen eitjes in je huid³⁶.

Wist je dat je ook voor schurftmijten allergisch kunt zijn³⁷? Dit komt wel minder voor, omdat schurftmijten minder te vinden zijn in onze huizen.

Dit zijn hele verschillende diertjes. Huisstofmijten zijn heel klein (0,1 tot 0,6 mm). Bedwantsen kunnen veel groter worden, tot wel 6 mm. Bovendien kunnen bedwantsen bijten, huisstofmijten kunnen dit niet. De enige echte overeenkomst is eigenlijk dat beide soorten graag in je bed leven. Lees meer over de verschillen tussen huisstofmijten en bedwantsen.

Een zwelling tot ongeveer 10 cm wordt als normaal gezien na een steek. Is de plek groter? Dan kan het om een allergische reactie gaan.^1,22 Andere mogelijke klachten zijn huiduitslag.¹ In ernstige gevallen kan ook de ademhaling of bloedsomloop worden beïnvloed.^{2 ,22} Of je echt allergisch bent voor een bijensteek, wordt meestal vastgesteld met een bloedtest of een priktest op de huid.¹

Anafylactische shock is de ernstige fase van anafylaxie, een allergische reactie waarbij je hele lichaam reageert.^3,22 Uit onderzoek blijkt dat tot wel 7,5%⁴ van de mensen met een allergie voor insectengif een anafylactische reactie krijgt na een steek, maar de meeste mensen niet. Het risico neemt toe naarmate je vaker gestoken wordt,¹ daarom lopen imkers extra risico.^1,25

De meeste mensen die allergisch zijn voor bijensteken kunnen zonder problemen honing eten, maar sommigen kunnen er wel op reageren.⁴ Dat komt doordat honing sporen kan bevatten van de eiwitten uit bijengif. Die sporen kunnen allergieklachten veroorzaken.⁴ Heb je ooit een ernstige allergische reactie gehad na een bijensteek? Overleg dan met een arts of je honing kunt eten.

Een bijensteek kan levensgevaarlijk zijn als je allergisch bent en niet meteen wordt behandeld.¹ Als je voor een allergische reactie bij je huisarts bent geweest, zal de arts je waarschijnlijk noodmedicatie hebben voorgeschreven die je altijd bij je moet dragen.³ Gebruik deze medicatie als je denkt dat je een anafylactische reactie krijgt. Gebruik je medicatie ook als je twijfelt en eerder een ernstige allergische reactie hebt meegemaakt.³

Laat een bijennest altijd met rust: bijen houden er niet van om gestoord te worden. Neem contact op met een lokale imker om het nest veilig te laten verplaatsen als dat nodig is. Als het nest geen gevaar vormt, kun je overwegen om het met rust te laten. Maak het nest niet dicht, bijen vinden altijd een uitgang. Gebruik geen gif om een nest te verwijderen. Hiermee schaad je niet alleen de bijen, maar ook het milieu.²⁶

Een allergische reactie op een wespensteek zorgt vaak voor een zwelling van meer dan 10 cm.¹^,22 Het lichaamsdeel waar je bent gestoken, zoals een arm of been, kan flink opzwellen.⁵ Je huisarts zal vragen stellen over deze en eerdere klachten en kan een allergietest aanraden. Anafylaxie door een wespensteek is een gevaarlijke reactie van het hele lichaam en wordt vaak vastgesteld op de spoedeisende hulp.¹

Mildere allergische reacties komen vaker voor,⁴ maar het lijkt erop dat het risico op ernstige anafylaxie door een wespensteek toeneemt met de leeftijd van de persoon en hoe snel de klachten beginnen.^6,25 Uit onderzoek naar eerdere gevallen blijkt ook dat andere symptomen, zoals problemen met de luchtwegen, ademhaling of bloedsomloop zónder huidklachten een waarschuwing kunnen zijn.^6,24

Als je wordt gestoken en merkt dat de reactie zich verspreidt over je hele lichaam, is dat een medisch noodgeval.²² De wespensteek kan invloed hebben op je bloeddruk en hartslag. Je kunt flauwvallen en dit kan levensgevaarlijk zijn.⁷ Bel dan direct een ambulance. Ook als je in je nek of mond wordt gestoken en de zwelling het ademhalen moeilijk maakt, moet je meteen medische hulp inschakelen.⁷

Dat hangt af van hoe heftig de reactie is. Een grote, plaatselijke allergische reactie kan meteen ontstaan, maar ook pas later. De klachten kunnen binnen één of twee dagen erger worden.⁸ Anafylaxie door een wespensteek begint vaak snel: de eerste symptomen kunnen al binnen enkele minuten optreden en zich snel uitbreiden.¹

Wespen steken mensen om zichzelf te verdedigen. Hun gif is meestal binnen 24 uur uit je lichaam verdwenen. Zo lang duren ook de meeste reacties.¹ Bij een grote, plaatselijke allergische reactie kunnen de klachten enkele dagen aanhouden,⁸ maar dat komt door de afweerreactie van je eigen lichaam.¹

Insectensprays helpen niet tegen wespen, maar pepermuntolie kan misschien wel werken.⁹ Zorg er ook voor dat je ze niet aantrekt: dek eten en drinken af in de zomer, vooral buiten. Vermijd geparfumeerde verzorgingsproducten en felle kleding.⁵ Sla nooit naar wespen, want dat maakt ze agressief. Ze kunnen zelfs andere wespen erbij roepen.⁵

Een allergie voor wespensteken betekent niet dat je binnen moet blijven. Denk aan voorzorgsmaatregelen en neem altijd je noodmedicatie mee (adrenalinepen of neusspray),^3,5 en let op wat wespen aantrekt: in het begin van de zomer is dat vooral vlees,^10,21 later meer zoete geuren en felle kleuren.⁵ Het risico op steken is het grootst in de late zomer en herfst, als de koningin de werkers uit het nest verjaagt.²¹

Hoornaars zijn de grootste soort binnen de wespfamilie en kunnen, net als wespen, meerdere keren steken.¹¹ De steek doet meer pijn dan die van een wesp. Dit komt door een bepaalde stof in het gif van de hoornaar,¹¹ en wordt als gevaarlijker gezien dan een bijensteek.¹¹ Tegelijkertijd kan elke insectensteek levensgevaarlijk zijn als je er allergisch voor bent.¹

Laat een wespennest altijd met rust en sla wespen niet weg. Overweeg om het nest te laten zitten; een wespennest heeft een nuttige functie in de natuur. Hangt het nest in de weg of vormt het een gevaar, neem dan contact op met een lokale imker om het nest veilig te laten verplaatsen. Maak het nest niet dicht, wespen vinden altijd een uitgang.²⁷

Maak een foto van de allergische reactie op de steek en laat die aan je huisarts zien. Die zal vragen welk insect je heeft gestoken (honingbijen laten hun angel achter)^1,11 en wat je heftigste reactie tot nu toe was. Die informatie kan iets zeggen over het risico op steken in de toekomst.⁸ Je kunt ook getest worden op verschillende soorten insectengif om te bepalen of je allergisch bent.

Je reageert heftig op insectenbeten of -steken omdat je immuunsysteem overgevoelig reageert.^1,22 Het beschermt je lichaam tegen vreemde stoffen zoals bijen- of wespengif of het speeksel van muggen, en dat zorgt normaal gesproken voor milde irritatie bij de meeste mensen.¹ Maar bij jou reageert het te sterk, waardoor je allergische klachten krijgt.^1,22

Het eerste teken kan een pijnlijke zwelling zijn van meer dan 10 cm^1,22 (zelfs je hele been of arm kan opzwellen, als je daar bent gestoken).⁵ Een zeer ernstige reactie, zoals anafylaxie, wordt vaak vastgesteld op de spoedeisende hulp. In beide gevallen kan een allergie voor insectengif worden aangetoond met een priktest op de huid of een bloedtest.¹

Antihistaminica kunnen milde tot matige zwelling en jeuk verminderen die ontstaan doordat je lichaam histamine vrijmaakt na een insectenbeet of -steek.^5,13 Je kunt ze innemen als tablet of drankje. Nieuwere soorten middelen van antihistaminica zoals Cetirizine en Loratadine maken meestal niet slaperig.¹³ Ook een corticosteroïdcrème, een gewone pijnstiller en een koud kompres kunnen helpen.⁵

Als je heftig reageert op bijen- of wespensteken, vraag dan je huisarts of immunotherapie met insectengif een mogelijkheid is. Dit is een behandeling die je lichaam helpt om minder heftig te reageren op steken.^1,25 Het risico op een ernstige allergische reactie (anafylaxie) kan daarmee dalen van 40–75% vóór de behandeling naar slechts 6%.¹⁴

Wespen steken als ze zich bedreigd voelen, dus sla niet naar ze en maak geen plotselinge bewegingen.^1,5 Ze zijn agressiever dan bijen, vooral in de late zomer als ze op zoek zijn naar voedsel, soms zelfs ‘dronken’ van gistend fruit op de grond.⁵ In de late herfst stoppen ze meestal met steken, omdat de temperatuur daalt en ze sterven of in winterslaap gaan.¹⁰

Onthoud welk insect je hebt gezien of hoe het eruit zag. Dit kan helpen om later te bepalen door welk insect je bent gestoken. Bijen laten vaak hun angel achter en veroorzaken een rode bult met wit puntje. Wespen laten geen angel achter en kunnen meerdere keren steken. Dit veroorzaakt een branderige, jeukende bult. De steek van een hoornaar voelt zeer pijnlijk aan en veroorzaakt een snel opkomende, grote rode zwelling die warm aanvoelt en soms blauwachtig kan kleuren. Deze steek is vaak erger dan een wesp- of bijensteek.²⁸

Laat het gif van een wespen-of bijensteek altijd zitten. Uitzuigen kan de wond besmetten. Als je door een bij bent gestoken, verwijder je de angel en was je de wond met water en milde zeep. Een wespensteek kun je direct wassen. Gebruik een koud kompres om zwelling of pijn te verminderen. Houd de plek goed in de gaten en neem contact op met de huisarts als je denkt dat je mogelijk een allergische reactie hebt op de steek.²⁸

Het gif van wespen, bijen, hommels en hoornaars kan vergelijkbare allergische reacties veroorzaken, maar je bent niet automatisch allergisch voor alle soorten. Sommige mensen reageren op één type insectengif, anderen op meerdere. Daarom is het belangrijk om met je huisarts te overleggen en je te laten testen, zodat je weet waar je precies op reageert.²⁹

De klachten kunnen al binnen enkele seconden na contact met de allergische trigger beginnen. Je kunt door een anafylactische shock overlijden, dat gebeurt bij de helft van de sterfgevallen binnen het eerste uur.¹⁵ Soms komt er een tweede golf van klachten, uren later. Daarom is het belangrijk om na de spoedbehandeling goed in de gaten gehouden te worden.¹⁵ In zeldzame gevallen kunnen de klachten ook een paar dagen aanhouden.^1,3

Anafylaxie kan in het begin mild aanvoelen,² bijvoorbeeld met een loopneus, huiduitslag, jeuk in de keel, tranende ogen, misselijkheid of een metaalachtige smaak en een onrustig gevoel. Daarna kun je benauwd worden, gaan piepen bij het ademen, buikkrampen of diarree krijgen of overgeven.²⁴ Dit is volgens de World Allergy Organization de mildste vorm van anafylaxie.

Anafylaxie kan soms vanzelf afnemen, maar dat weet je bij het begin nooit zeker.¹⁶ Als de reactie overgaat in een anafylactische shock, kun je zonder spoedbehandeling overlijden.³ Adrenaline²³ helpt om de bloeddruk en hartfunctie te herstellen voordat er blijvende schade optreedt.^3,17 Wacht dus niet en schakel meteen medische hulp in.

Het is mogelijk om door anafylaxie heen te slapen, maar dat is niet waarschijnlijk vanwege de ernst van de klachten.¹⁶ Bij allergische aandoeningen zoals astma, waarbij ademhalen moeilijk wordt, en jeukende huidaandoeningen worden mensen vaak wakker.¹⁸ Pijn maakt je ook wakker. Dat is een overlevingsmechanisme.¹⁹ Bewaar daarom je adrenalinepen altijd naast je bed.

Water drinken is goed om gehydrateerd te blijven, maar er is geen bewijs dat het helpt tijdens een ernstige allergische reactie van het hele lichaam. Anafylaxie kan ervoor zorgen dat het bloedvolume in je lichaam plotseling sterk daalt.³ Alleen een infuus kan dat snel genoeg aanvullen om te voorkomen dat je in een anafylactische shock raakt.³

Bij een anafylactische shock kan de huid bleek, koud en klam worden. Het hart kan sneller gaan kloppen, de ademhaling wordt snel en rochelend,^20.22,24 en iemand kan de controle over de darmen verliezen.²⁴ Verwarring en onrust komen vaak voor. Ongeveer 30% van de mensen met anafylaxie raakt in shock en dat kan onomkeerbaar zijn.

Anafylaxie kan levensbedreigend zijn. Het allerbelangrijkste is dan om niet te gaan eten maar direct je noodmedicatie toe te dienen (adrenaline)²³ als je die hebt en een ambulance te bellen.^3,15,22 Ernstige allergische reacties kunnen namelijk ook zwelling van de keel, tong of luchtwegen veroorzaken, zelfs als voedsel niet de oorzaak is.^{1,2,22, 24} De zwelling maakt slikken moeilijk of zelfs gevaarlijk. ⁷