Voedselallergie bij kinderen

Een voedselallergie begint vaak al in het eerste levensjaar¹ wanneer een kind bepaald voedsel eet en het immuunsysteem reageert alsof het gevaarlijk is. Melk, ei en pinda veroorzaken de meeste vroege allergische reacties.² Tegen de tienerjaren zijn pinda’s, noten en zeevruchten vaak de boosdoeners.²

In Europa heeft bijna 4% van de kinderen een gediagnosticeerde voedselallergie (door ouders gemeld).⁴ Voor veel ouders is dit een serieuze bron van zorgen, omdat triggers – zelfs in kleine beetjes - levensbedreigend voor het kind kunnen zijn.⁵ Ouders moeten goed opletten wat hun eigen kind krijgt en eet, maar dit wordt moeilijker als ze naar de crèche gaan, of later naar school.

Een voedselallergie kan dus een behoorlijke impact hebben op het leven van een kind. Daarom is het belangrijk om meer te weten over de belangrijkste soorten voedselallergieën bij kinderen en op welke symptomen je moet letten. Ook is het belangrijk om verschil te zien met bijvoorbeeld een voedselintolerantie, die verwarrend veel lijkt op een voedselallergie.² Een voedselallergie kan in de loop van de tijd veranderen en mogelijk leiden tot allergische rinitis en astma.¹ Op deze pagina lees je ook meer over behandelopties en krijg je tips om te leren omgaan met de voedselallergie van je kind.  

Sommige voedingsmiddelen wekken vaker een allergie op en moeten daarom duidelijk op een verpakking vermeld worden. Dit zijn:

Wat is voedselintolerantie?

Voedselintolerantie wordt vaak verward met voedselallergie, maar er is een belangrijk verschil. Bij voedselintolerantie is het immuunsysteem niet betrokken, terwijl een voedselallergie juist een reactie van het afweersysteem is op een allergeen. Voedselintolerantie ontstaat meestal door een tekort aan bepaalde enzymen, zoals bij lactose-intolerantie, waardoor het lichaam bepaalde stoffen niet goed kan verwerken. De klachten bij voedselintolerantie kunnen sterk lijken op die van een allergie, zoals maag- en darmklachten, maar zijn over het algemeen minder ernstig. Dit maakt het soms lastig om een duidelijk onderscheid te maken.

Kinderen en milde tot matige allergische reacties op voedsel

Hieronder zie je een tabel met de veelvoorkomende klachten bij kinderen. Dit zijn de milde tot matige klachten bij kinderen. Baby’s en peuters geven ook tekenen van klachten, die staan hieronder weergegeven. De manier hoe kinderen zich uiten over de klachten of dit aangeven is vaak net even anders als bij volwassenen. De tabel geeft inzicht in welke klachten er per leeftijd voorkomen en in de gaten moet worden gehouden. Deze kunnen wijzen op een voedselallergie.

Kinderen en ernstige allergische reacties op voedsel

Baby's en peuters lijken een hoger risico op anafylaxie te hebben dan oudere kinderen.¹¹ Let op, want de signalen kunnen subtiel zijn. Onder de 12 maanden komen uitslag en overgeven het meest voor.¹¹ Kinderen kunnen meer kwijlen dan normaal, slaperiger zijn dan je zou verwachten en lichte koorts hebben.¹² Een droge hoest en voorover leunen kan een teken van pijn op de borst zijn.¹²

Piepend ademhalen met een hoge toon is typisch bij kinderen in de kleuterleeftijd.¹¹ Tieners zeggen meestal dat ze moeite hebben met ademhalen of slikken en kunnen ernstige klachten hebben zoals een anafylactische shock.¹¹

Verschillende symptomen van anafylaxie zijn onder andere: ²¹

• Huidreacties zoals netelroos, jeuk, roodheid, rode vlekjes of bleekheid  
• Opgezwollen tong of keel  
• Piepende ademhaling of moeite met ademhalen  
• Misselijkheid, overgeven of diarree  
• Zwakke of snelle pols  
• Daling van de bloeddruk (hypotensie)  
• Duizeligheid of flauwvallen

Het risico op een anafylactische reactie neemt toe na de eerste reactie.^{12, 13} Het risico is sowieso hoger als anafylaxie in de familie voorkomt.¹³ Blijf alert en bel 112 als je tekenen van een ernstige allergische reactie ziet.

Spoedbehandeling bij ernstige allergische reacties bij kinderen²  

Anafylaxie kan worden tegengegaan door adrenaline, dat onmiddellijk moet worden toegediend. Adrenaline is verkrijgbaar in een auto-injector. Eén dosis is mogelijk niet genoeg, dus kinderen moeten altijd twee auto-injectoren bij zich hebben. Zolang ze te jong zijn om hier zelf voor te zorgen, moet er altijd een volwassenen aanwezig zijn die verantwoordelijk is voor de medicatie. Ga altijd naar het ziekenhuis als het kind adrenaline toegediend heeft gekregen, zelfs als het kind zich beter voelt. Er kan mogelijk een secundaire vertraagde anafylactische reactie volgen.

Een allergie is eigenlijk een verkeerde reactie van het immuunsysteem op een onschuldige stof. Met andere woorden, het afweersysteem denkt dat er een dreiging is.¹⁴ Bij zo’n reactie geven lichaamscellen een chemische stof zoals histamine af om het lichaam te helpen het gevaar te bestrijden.¹⁴ Vanaf dat moment voelt je kind zich niet goed. ¹⁴ Kinderen kunnen een neiging tot allergie erven van hun ouders.¹ Er is er een verband aangetoond tussen allergisch eczeem – huiduitslag bij baby's en peuters – en voedselallergie.¹

Allergische klachten en triggers kunnen in de loop van de tijd veranderen. Dit wordt de allergische mars genoemd.¹ Een kind met één voedselallergie heeft meer kans om een andere voedselallergie te ontwikkelen.¹⁵ Ook hebben ze bij een voedselallergie een groter risico op allergische rinitis en astma.^{1, 15} Juist om die reden is het belangrijk om er vroeg bij te zijn met het stellen van een diagnose.  

Koemelk, kippenei en pinda zijn de voedingsmiddelen die over het algemeen meer allergische reacties veroorzaken bij baby's en peuters.² Baby's met eczeem (atopische dermatitis) kunnen last krijgen van allergische reacties tijdens het afbouwen van borstvoeding, vooral als er allergieën in de familie zijn.  

Hoewel het voor sommige ouders spannend is, zou je kunnen starten met oefenhapjes als je baby tussen de vier en zes maanden is.^{23, 25} Onderzoek toont aan dat vroege introductie van allergene voedingsmiddelen zoals pinda en ei het risico op het ontwikkelen van voedselallergieën bij kinderen met eczeem met wel 75% kan verminderen.²⁴

Ongeveer de helft van de kinderen met een ei-allergie en de meeste kinderen die reageren op koemelk, kunnen deze voedingsmiddelen verdragen als ze rond hun 3e levensjaar zijn.⁵

Als je baby ernstig eczeem of een voedselallergie heeft, bespreek de oefenhapjes dan altijd eerst met de behandelend arts.

Naarmate kinderen ouder worden, wordt de voeding meestal (maar niet altijd) gevarieerder. Daarmee veranderen ook de meest voorkomende voedselallergenen.² De meest voorkomende voedselallergieën zijn allergieën voor schaaldieren, eieren, vis, melk, pinda's, sojabonen, noten en tarwe.²⁷ Canadees onderzoek toont aan dat sesam 4% van alle voedselgerelateerde anafylaxiegevallen veroorzaakt, waarbij humus (gemaakt van sesampasta) in 59% van deze gevallen de oorzaak was.²⁶ 80% van de jongere kinderen of tieners die allergisch is voor pinda's, zal dit misschien nooit ontgroeien.⁵ Een allergie voor noten blijft ook vaak bestaan op volwassen leeftijd.²

Het allerbelangrijkste is om ervoor te zorgen dat je kind de triggers vermijdt.² Met advies van een arts of allergoloog kun je specifiek voedsel uit het dieet – of zelfs uit de keuken - weghouden. Maar ook buiten de veiligheid van het huis zul je je kind moeten helpen om met een voedselallergie om te gaan. De volgende 5 tips kunnen je daarbij helpen:

1. Praat met je kind over zijn of haar allergie. Wees open, rustig en duidelijk. Het is een serieus onderwerp, maar leg niet te veel nadruk op de gevaren.  
2. Help je kind om zelf te vertellen over zijn of haar voedselallergie. Betrek je kind bij het gesprek als je het met anderen hebt over de allergie. Geef je kind het gevoel dat hij of zij altijd aan een volwassen kan vragen welke ingrediënten er in het eten zitten. Leer je kind ook hoe hij of zij een volwassene kan waarschuwen als hij of zij zich niet lekker voelt.
3. Maak het controleren van voedseletiketten een activiteit voor het hele gezin. Als kinderen leren lezen, is het uitspreken van allergenen een goede oefening. Het wordt vanzelfsprekend voor hen om te kijken voordat ze eten. Er kunnen ook voedselallergenen in huidverzorgingsproducten, make-up (bij tieners), dierenvoer of zelfs in klei en vingerverf zitten. Leer je kind dus aan om altijd de etiketten te lezen.¹⁷
4. Leer kinderen goede hygiënegewoonten aan. Kinderen kunnen ongemerkt onzichtbare allergenen oppikken. Was handen vóór het eten met water en zeep en zeg ‘nee, bedankt’ tegen het delen van snacks, bestek of bekers.¹⁸
5. Plan, plan en plan. Deel het allergieplan van je kind met school en eventuele andere verzorgers (opa en oma, BSO, oppas of ouders van vriendjes). Geef je kind een medisch armbandje waarop de allergie vermeldt staat. Bel van tevoren naar restaurants, hotels of zelfs luchtvaartmaatschappijen om te zorgen dat je kind in een veilige omgeving terechtkomt. Laat familie en vrienden weten welke voorzorgsmaatregelen ze moeten nemen (het aanraken van voedsel kan soms een reactie uitlokken⁶) en neem altijd noodmedicatie mee.

Een voedselallergie kan in het eerste levensjaar al ontstaan als het kind voor het eerst nieuw voedsel eet. Een voedselallergie is een van de belangrijkste oorzaken van anafylaxie bij kinderen. Dit is een ernstige systemische allergische reactie die onmiddellijke medische behandeling vereist. De huisarts of allergoloog zal waarschijnlijk auto-injectoren voorschrijven voor gebruik in noodgevallen. Er zijn manieren om tolerantie op te bouwen en het risico op anafylaxie te verminderen, dus vraag aan je arts of dit een mogelijkheid voor je kind kan zijn.

Voor het laatst medisch beoordeeld op 17 oktober 2024