Koemelkallergie bij baby’s en jonge kinderen

Koemelkallergie is de meest voorkomende allergie bij baby's. Naar schatting krijgt 2-3% van de kinderen in het eerste levensjaar een allergie voor koemelk. Vaak zijn ze ook allergisch voor schapen- en geitenmelk.^1-3 Gelukkig gaat de allergie op latere leeftijd vaak vanzelf over. Rond hun 4^e levensjaar als ze de basisschoolleeftijd hebben bereikt is ongeveer 80% van de kinderen eroverheen gegroeid.^3-5 Als je kind of baby koemelkallergie heeft, kan dat vervelende klachten geven. Ook bestaat de kans op een ernstige allergische reactie.

Een allergie ontstaat door een overactief immuunsysteem. Je immuunsysteem reageert dan op stoffen die normaal gesproken onschadelijk zijn. In dit geval gaat het om koemelkeiwit. Als je kind een koemelkallergie heeft, mag hij of zij geen melk of andere zuivelproducten gebruiken. Melk is echter wel een rijke bron van belangrijke voedingsstoffen voor opgroeiende kinderen. Als de dokter zegt dat je kind geen zuivel meer mag, zijn er manieren om de eiwitten, mineralen en vitamines te vervangen.³

Koemelkallergie is niet hetzelfde als lactose-intolerantie. Mensen met lactose-intolerantie kunnen de suiker in melk (lactose) niet goed verteren, wat maag- en darmklachten kan geven. Bij een koemelkallergie ben je allergisch voor de eiwitten in melk.

In dit artikel lees je aan welke symptomen je een koemelkallergie kunt herkennen. Ook leggen we je uit wat de verschillende vormen van koemelkallergie zijn en hoe je je kind kunt laten testen. Verder krijg je praktische tips voor het omgaan met koemelkallergie en ontdek je wat de behandelmogelijkheden zijn.

Koemelkallergie kan verschillende klachten geven. Deze symptomen treden meestal direct op nadat je kind melk heeft binnengekregen:^1-5

• Misselijkheid of overgeven
• Huidreacties (netelroos of eczeem)
• Jeukende lippen, tong of keel
• Opgezwollen gezicht, lippen, tong of keel
• Piepende ademhaling
• Moeite met ademhalen
• Duizeligheid, lage bloeddruk
• Anafylaxie (een ernstige allergische reactie)

De volgende symptomen treden meestal pas later op:

• Diarree
• Bloed in de ontlasting
• Maagkrampen
• Kolieken (plotselinge ernstige buikkrampen)

Deze symptomen kunnen ook door andere oorzaken worden veroorzaakt. Daarom is het belangrijk om altijd je arts te raadplegen om te onderzoeken of je kindje allergisch is voor koemelk.⁶ 

Er zijn twee soorten koemelkallergie: één met symptomen direct na het drinken van producten die melk bevatten en één met vertraagde symptomen. Als je weet wanneer je kind klachten krijgt, kan dat een aanwijzing zijn voor de oorzaak van de allergie.

In deze tabel zetten we de twee soorten melkallergie naast elkaar. In de derde kolom vind je de symptomen van lactose-intolerantie. Dit is geen koemelkallergie, maar wordt er soms mee verward.^2,4,6,7,8,9

Het type melkallergie dat onmiddellijke symptomen veroorzaakt is een IgE-gemedieerde voedselallergie.^2,3 Dat houdt in dat de reactie veroorzaakt wordt door specifieke antilichamen die Immunoglobuline E (IgE) heten. Ook andere soorten voedselallergie zijn vaak IgE-gemedieerd, bijvoorbeeld allergie voor noten, pinda’s of eieren. De reactie begint meestal binnen enkele minuten tot een paar uur.⁴ Sommige kinderen ervaren alleen milde klachten, maar ze kunnen ook ernstig zijn.²

• Huidreacties, zoals netelroos, jeuk, blozen of een bleek gezicht
• Gezwollen tong of keel
• Piepen en moeite met ademhalen
• Misselijkheid, braken of diarree
• Trage of snelle hartslag
• Daling van de bloeddruk (hypotensie)
• Duizeligheid of flauwvallen

Anafylaxie kan levensbedreigend zijn, dus je moet direct actie ondernemen. Je arts kan een adrenaline auto-injector voorschrijven. Dat is een adrenalinepen waarvan je kind altijd 2 doses bij zich moet dragen. Als je kind een shock krijgt, moet een volwassene een injectie geven. Daarna moet je kind altijd naar het ziekenhuis gaan, zelfs als hij of zij zich beter voelt. Er kan namelijk een tweede reactie komen.¹⁰

Lactose-intolerantie heeft niets te maken met allergie. Het houdt in dat je lactose, een suiker in melk, niet goed kunt verteren. Dat komt doordat je lichaam het enzym lactase mist.^6,8 Dit komt nauwelijks voor bij baby’s en kinderen onder de 3 jaar. Terwijl kinderen met koemelkallergie er vaak overheen groeien, blijft lactose-intolerantie meestal bestaan op volwassen leeftijd.⁸

De symptomen van lactose-intolerantie kunnen enkele minuten tot een paar uur na het eten beginnen en zijn onder andere:⁸

• Maagpijn
• Een opgeblazen gevoel
• Winderigheid
• Diarree

Lactose-intolerantie is geen allergie en blijkt dus ook nooit uit een allergietest. Je kunt erachter komen door een voedingsdagboek bij te houden of melkproducten tijdelijk weg te laten. Onderzoek door een arts is meestal niet nodig.¹²

Symptomen van koemelkallergie beginnen meestal als je baby een paar weken of maanden oud is.^2,6

Verschillende allergieën komen vaak samen voor. Zo heeft 71% van de kinderen met koemelkallergie ook eczeem.¹³ Ook kan koemelkallergie samengaan met andere voedselallergieën. Zodra kinderen de basisschoolleeftijd bereiken, nemen de klachten van voedselallergieën en eczeem vaak af. Maar dan kunnen ze juist last krijgen van luchtwegallergieën, zoals hooikoorts en huisstofmijtallergie.¹⁴ En als volwassene kunnen ze allergische astma ontwikkelen.¹⁵

Dit verloop van allergieën op verschillende leeftijden noemen we de allergische mars. Dit kun je zien in het plaatje hieronder:

Allergie voorkomen door koemelk vroeg te introduceren

Sommige ouders kiezen er uit bezorgdheid voor om hun kinderen niet te snel koemelk te geven, voor het geval ze misschien allergisch zijn. Dat lijkt logisch, maar kan het tegenovergestelde effect hebben. Uit onderzoek weten we dat kinderen die al op jonge leeftijd koemelk krijgen, juist minder kans hebben op het ontwikkelen van allergie en astma.^16,17 Daarom is het belangrijk om koemelk vroeg te introduceren, tussen de leeftijd van 4 en 6 maanden.¹

Vermoed je dat jouw baby allergisch is voor koemelk? Bespreek dit dan met je huisarts of de arts van het consultatiebureau. Je kunt onderzoeken of je kind koemelkallergie heeft door een tijdje geen melk te geven. Dat doe je op deze manier:¹⁸

1. Je baby mag 4 weken lang geen melk of melkproducten binnenkrijgen.

a. Geef je je baby alleen borstvoeding? Dan mag de moeder deze 4 weken lang geen melkproducten gebruiken. De melkeiwitten kunnen namelijk worden doorgegeven aan de baby.⁵

b. Geef je je baby flesvoeding? Dan geef je deze 4 weken speciale flesvoeding voor baby’s met koemelkallergie. Op deze flesvoeding staat ‘sterk gehydrolyseerd’. Dat betekent dat de melkeiwitten in stukjes zijn geknipt, waardoor je kindje niet meer allergisch reageert. (Let op: half gehydrolyseerde of hypoallergene flesvoeding is niet sterk genoeg gehydrolyseerd.)

1. Heeft je baby na 4 weken geen klachten meer? Dan kwamen de klachten mogelijk door koemelkallergie. Heeft je kindje nog wel klachten? Dan is er waarschijnlijk een andere oorzaak.
2. Na die 4 weken volgt er een controle. Je geeft je baby dan weer een beetje melk om te kijken of de klachten terugkomen. Doe dit altijd samen met je arts. Vaak gebeurt dit op het consultatiebureau of in het ziekenhuis.

Let op: Het is belangrijk dat je deze test altijd in samenspraak met een arts doet. Ga niet zelf experimenteren.

Als je kind allergisch is voor koemelk, is het belangrijk om melk en melkproducten volledig te vermijden. Doe dit in overleg met je arts.

Een anafylactische shock komt bij koemelkallergie weinig voor. Indien nodig kan je arts toch een adrenaline auto-injector voorschrijven, die je moet gebruiken in noodgevallen.^2,3

De meeste kinderen groeien over hun melkallergie heen. Je kind is dan niet meer allergisch en kan weer melkproducten gebruiken. Bij sommige kinderen gebeurt dit al als ze 6 maanden oud zijn. Andere kinderen groeien eroverheen wanneer ze de schoolleeftijd bereiken. Heel soms blijft de melkallergie bestaan.^1,18

Je arts kan je adviseren om melkproducten te herintroduceren. Dat betekent dat je je kind voorzichtig weer wat melk gaat geven. Meestal begin je met een klein beetje verhitte melk.³ Doe dit altijd onder medisch toezicht en ga het niet zelf proberen.

Koemelkallergie is de meest voorkomende voedselallergie bij baby's.^1,5 Vaak kunnen ook geiten- of schapenmelk allergische reacties uitlokken. Er zijn twee soorten melkallergie. De ene veroorzaakt onmiddellijk symptomen, terwijl bij de andere soort vaak pas later klachten ontstaan. De meeste kinderen zijn rond de basisschoolleeftijd over hun koemelkallergie heen gegroeid.

De meest voorkomende symptomen zijn huidklachten (zoals jeuk, eczeem, netelroos), maag- en darmklachten (zoals darmkrampen, overgeven, diarree) en luchtwegklachten (zoals astma en niesbuien). Veel van deze symptomen komen vaak voor bij baby's en kunnen ook een andere oorzaak hebben. Raadpleeg dus altijd je arts als je kind symptomen van koemelkallergie vertoont. Samen kunnen jullie onderzoeken of er sprake is van koemelkallergie.

Als je kind allergisch is voor koemelk, is het nodig om melk en melkproducten te vermijden. Voor baby’s bestaat er speciale flesvoeding. Bespreek de mogelijkheden met je arts of op het consultatiebureau. De diagnose en behandeling van allergieën moet altijd gebeuren onder medisch toezicht.