Antihistaminica: alles over het gebruik, de soorten, de veiligheid en meer

Als je last hebt van een allergie heb je misschien weleens van de term antihistaminica gehoord. Misschien gebruik je ze zelf om de symptomen van jouw allergie te verlichten. Antihistaminica kunnen namelijk helpen bij allergieklachten zoals snotteren, tranende ogen, een jeukende huiduitslag of niezen.

In dit artikel vertellen we je meer over wat histamine is en hoe antihistaminica werken. We beantwoorden vragen over het gebruik van antihistaminica in combinatie met andere medicatie, of het gebruik ervan een optie is voor kinderen met een allergie, en welke soorten antihistaminica er zijn.

Hoe werkt histamine?

Om de werking van antihistaminica te begrijpen leggen we eerst uit wat histamine is. Histamine is een stof die vrijkomt als je lichaam wordt ‘aangevallen’ door een indringer, bijvoorbeeld door een virus of bacterie. Histamine veroorzaakt een reactie om de indringers te verwijderen 1,2.

Bij allergieën is de indringer een stof die normaal gesproken onschuldig is. Je overactieve immuunsysteem ziet dan allergenen zoals stuifmeel, huisstofmijten of huidschilfers van huisdieren onterecht als vijandige stoffen. De histamine die dan vrijkomt door de reactie van het immuunsysteem veroorzaakt vervolgens een ontsteking 1,2. Je kunt dan last krijgen van symptomen zoals uitslag, niezen, hoesten, een loopneus of tranende of jeukende ogen. Al deze reacties zijn bedoeld om de allergenen zo snel mogelijk uit het lichaam te verdrijven.

Histamine kan op de volgende plekken in je lichaam vrijkomen:

  • Huid
  • Longen
  • Neus
  • Mond
  • Darmen
  • Bloed

Hoe werken antihistaminica?

Antihistamine betekent letterlijk ‘tegen histamine’. Medicijnen met antihistamine worden daarom antihistaminica genoemd. Ze hebben geen invloed op het vrijkomen van histamine in je lichaam, maar ze blokkeren wel het effect ervan. Denk aan een slot en een sleutel: histamine is de sleutel en een receptor in je lichaam is het slot. Als de sleutel in het slot zit begint de allergische reactie. Antihistaminica werken als een nep-sleutel die het slot blokkeert. Als de echte sleutel (histamine) het slot niet kan bereiken, krijg je geen allergische reactie. Histamine is namelijk verantwoordelijk voor de allergische reactie in je lichaam.  

Een man met donker haar en een donkere trui aan staat op het punt om in zijn handen te niezen omdat hij last heeft van allergieklachten.

Hoe snel werken antihistaminica?

Dat kan verschillen per geneesmiddel. De meeste antihistaminica werken binnen 1 à 2 uur2. Je arts kan je hier meer over vertellen. Lees ook goed de bijsluiter door, daar staat vaak ook informatie over hoe snel het middel werkt.

Hoe lang werken antihistaminica?

Dat hangt van welk soort medicijn je precies gebruikt. Bij cetirizine houdt de werking bijvoorbeeld doorgaans een dag aan18. Je kunt de duur van de werking meestal vinden in de bijsluiter, lees deze sowieso eerst goed door voordat je het antihistaminicum gaat gebruiken. Vraag desgewenst ook advies aan je arts.

Waar worden antihistaminica voor gebruikt?

Antihistaminica worden veel gebruikt bij allergieklachten zoals 1,2,3:

  • Niezen, een loopneus of verstopte neus (allergische rinitis) 1,2,3
  • Jeukende, tranende ogen (allergische conjunctivitis) 1,2,3
  • Netelroos (urticaria) of huiduitslag 1,2,3
  • Allergische reacties op voedsel 1,2,3
  • Bij een insectenbeet14, bijvoorbeeld een wespensteek15 of muggensteek
  • Bij een anafylactische schock19

Antihistaminica laten je allergie niet verdwijnen, maar kunnen het leven met een allergie wel minder vervelend maken doordat ze de klachten kunnen verlichten. Je kunt het ook gebruiken als je weet dat je met allergenen in aanraking gaat komen. Heb je hooikoorts en ga je naar een park, bos of vers gemaaid voetbalveld? Of ben je allergisch voor de huidschilfers van honden en ga je bij een vriend(in) op bezoek die een hond heeft? Dan kun je vooraf antihistaminica innemen1.

Bij een pollenallergie, bijvoorbeeld voor graspollen of boompollen, is het slim de pollenkalender te raadplegen. Je kunt dan eventueel met je arts overleggen over het vooraf nemen van antihistaminica. Zo kan het een optie zijn om een paar weken voordat de pollen waar jij allergisch voor bent in de lucht komen, de antihistaminegehaltes in je bloed op te bouwen4,5.

Het voorspellen van allergische klachten kan lastig of simpelweg niet mogelijk zijn. Dan kun je antihistaminica gebruiken als de allergische reactie al is begonnen. Veel antihistaminica werken binnen één à twee uur2.

Hulp van een arts nodig?

 

Als je last hebt van allergieklachten is het verstandig dit met je huisarts of een allergiespecialist te bespreken. Zeker als je overweegt om medicijnen zoals antihistaminica te gebruiken. Of als je meer informatie wilt over de mogelijkheid van allergie immunotherapie. Voor een afspraak met je huisarts hebben we een handige checklist voor je gemaakt. Zo gaat je goed voorbereid het gesprek in!

Ben je na een consult met je huisarts op zoek naar een specialist? Maak dan gebruik van onze handige artsen-zoekfunctie. Daarmee vind je de juiste allergiespecialist bij jou in de buurt.

Interessante feitjes over antihistaminica

Wist je dat?

  • De symptomen van hooikoorts voor het eerst werden beschreven in een medische studie in 1819, maar de term pas rond 1860 gebruikelijk werd7.
  • Hooikoortspatiënten in de 19e eeuw nogal vreemde adviezen kregen? Zoals het roken van tabak, het inademen van ammoniumchloride (salmiak) of zelf het gebruik opium7. Inmiddels weten we gelukkig beter.
  • Het eerste antihistaminicum werd ontdekt in 1937 door wetenschapper Daniel Bovet; hij won een Nobelprijs voor deze ontdekking en ander wetenschappelijk werk8,3.
  • In 1942 antihistamine voor het eerst op de markt kwam?8,9
  • In 1947 door een allergiepatiënt werd ontdekt dat antihistaminica ook kunnen helpen bij reisziekte?1,8 Antihistaminica worden soms ook gebruikt bij maagproblemen10, angst10 en slapeloosheid1.

Welke soorten antihistaminica zijn er?

Antihistaminica zijn er in verschillende vormen zoals:

  • Tabletten
  • Oogdruppels
  • Neussprays
  • Crèmes en lotions

Ook wordt vaak het onderscheid gemaakt tussen eerste en tweede generatie antihistaminica. Welke je kiest kan afhangen van het tijdstip waarop je symptomen het ergst zijn, dus wanneer je het meest verlichting nodig hebt. Sommige antihistaminica kunnen je bij een drogist, zoals de Kruidvat, Etos of Trekpleister kopen. Andere soorten kun je alleen bij de apotheek op doktersrecept krijgen. Het is sowieso aan te raden om het gebruik van antihistaminica vooraf met een arts te overleggen. Lees ook altijd goed de bijsluiter voordat je een geneesmiddel gebruikt.

Antihistaminica van de eerste generatie

Eerste generatie antihistaminica zijn als eerst ontwikkeld, vandaar de naam. Ze hebben als nadeel dat ze slaperigheid kunnen veroorzaken en zijn daarom niet aan te raden bij bepaalde activiteiten zoals autorijden of het bedienen van (zware) machines 1,2,3,16. Ze kunnen eventueel voorgeschreven worden als je door allergieklachten niet goed kunt slapen1. Eerste generatie antihistaminica kunnen stoffen bevatten met de namen:

  • Chloorfenamine1
  • Promethazine1
  • Hydroxyzine1

Antihistaminica van de tweede generatie

Deze nieuwere generatie antihistaminica hebben minder kans op slaperigheid als bijwerking. Ze worden vaak aangeduid als ‘niet-sederend’ en worden gebruikt om allergische symptomen gedurende de dag te verlichten. Er kunnen stoffen inzitten zoals:

  • Cetirizine1,2
  • Loratadine1.2
  • Acrivastine3
  • Fexofenadine1,2.3
  • Desloratadine2,3

Welke antihistaminica kiezen?

In de basis werken de verschillende soorten hetzelfde. Welke soort of vorm voor jou het beste is, kun je bespreken met je arts. Ook is het soms een kwestie van uitproberen wat het beste werkt, je arts kan je hierin begeleiden. Over het algemeen hebben antihistaminica van de tweede generatie wel de voorkeur, omdat ze je niet slaperig maken1,3.

Welke medicatie kun je samen met antihistaminica gebruiken?

Het combineren van meerdere soorten medicatie bij bepaalde klachten wordt ook wel combinatietherapie genoemd. Ook bij allergieklachten kan dit soms nuttig zijn. Overleg dit wel altijd eerst met een arts.

Zo kan het bij bepaalde allergieklachten, zoals bij hooikoorts, soms helpen om naast een antihistamineneusspray ook een neusspray met corticosteroïden te gebruiken11. Ook is het mogelijk om antihistaminica te combineren met decongestiva. Decongestiva kun je gebruiken bij een verstopte neus, terwijl de antihistaminica kunnen helpen bij klachten als jeuk en niezen. Decongestiva mogen alleen voor kortere periode periodes gebruikt worden13, dus gecombineerd gebruik op de lange termijn is niet mogelijk.

Sommige producten bevatten al een combinatie van werkende stoffen, zo zijn er geneesmiddelen met zowel decongestiva als antihistaminica. Lees vooraf daarom altijd goed de bijsluiter en laat je altijd informeren door je arts en apotheker.

Kunnen kinderen antihistaminica gebruiken?

Overleg dit altijd eerst met een arts. Hij of zij kan het beste bepalen welk antihistaminicum het meest geschikt is voor je kind. Ook kan een arts kijken of een combinatietherapie zinvol is, zo bestaan er tegenwoordig ook corticosteroïden neussprays die geschikt zijn voor kinderen12. Antihistaminica zijn beschikbaar voor kinderen vanaf de leeftijd van 1 jaar. Lees voor gebruik altijd eerst goed de bijlsluiter en let goed op of je kind geen bijwerkingen krijgt.

Een meisje met lang donkerbruin haar in een staart, ligt op haar buik op de bank te slapen.

Wat zijn de bijwerkingen van antihistaminica?

Medicijnen kunnen soms bijwerkingen hebben, dat geldt ook voor antihistaminica. Lees daarom voor gebruik altijd goed de bijsluiter. De mogelijke bijwerkingen verschillen tussen de eerste en tweede generatie antihistaminica.

Bijwerkingen bij de eerste generatie antihistaminica kunnen zijn:

  • Slaperigheid
  • Verminderde coördinatie en verminderde reactiesnelheid en beoordelingsvermogen1,2
  • Een droge mond1,2
  • Wazig zicht1,2
  • Moeite met plassen1,2

Door de kans op de eerste twee bijwerkingen is het bij gebruik van deze antihistaminica niet verstandig om een voortuig te besturen of (zware) machines te bedienen.1,2

Bijwerkingen van tweede generatie antihistaminica kunnen zijn:

  • Hoofdpijn1
  • Een droge mond1
  • Misselijkheid1
  • Slaperigheid (wel veel minder gebruikelijk dat bij de eerste generatie antihistaminica)1,2

Word je moe van het gebruik van antihistaminica?

Slaperigheid, en verminderde coördinatie en verminderde reactiesnelheid kunnen bijwerkingen zijn bij het gebruik van antihistaminica. Dit geldt vooral voor medicijnen die behoren tot de eerste generatie antihistaminica. Bij de tweede generatie zijn deze bijwerkingen minder voorkomend. Lees voor gebruik altijd goed de bijsluiter, hierin staan mogelijke bijwerkingen genoemd en kun je lezen of het nog wel verstandig is om auto te rijden of (zware) machines te bedienen.

Veilig en verstandig gebruik van antihistaminica

Antihistaminica kunnen de werking van andere geneesmiddelen beïnvloeden, en andersom. We geven je een aantal tips voor het veilig gebruik van antihistaminica:

  • Raadpleeg altijd je arts of apotheker als je andere medicijnen gebruikt en overweegt antihistaminica te gaan gebruiken;
  • Lees altijd de bijsluiter van het antihistaminicum;
  • Over het algemeen is het geen goed idee om alcohol te drinken als je antihistaminica gebruikt, vooral als je antihistaminica van de eerste generatie gebruikt1.
  • Let op het risico van een onbedoelde dubbele dosering als je tegelijkertijd een ander medicijn gebruikt dat antihistaminica bevat13.

Kun je twee tabletten antihistaminica per dag nemen?

Overleg de juiste dosis met je arts. De dosis hangt bijvoorbeeld af van de heftigheid van je klachten en je leeftijd/gewicht1. Een dosis voor een kind is vaak anders dan voor een volwassene. Lees ook goed de bijsluiter, daar staat de aanbevolen dosis per dag in. En ook hoe je het met innemen, bijvoorbeeld met water, of tijdens een maaltijd1.

Kun je verslaafd raken aan neusspray?

Verslaving kan een risico zijn bij neussprays met de stof xylometazoline of oxymetazoline (decongestiva). Daarom mag je deze neusspray niet langer dan 7 dagen achter elkaar gebruiken. Dit is om het zogenoemde ‘terugvaleffect’ te voorkomen. Door het gebruik van dit type neusspray gaat je neus in eerste instantie open, maar bij lang gebruik gaat je neus daarna juist dichter zitten. Hierdoor grijp je weer snel naar de neusspray, waarna je neus dus weer dichter gaat zitten. Gebruik decongestiva daarom echt niet langer dan aangegeven staat in de bijsluiter17.

Zijn antihistaminica iets voor mij?

Je vraagt je misschien af, "Wat is het beste medicijn bij mijn allergie?". Daar is geen definitief antwoord op. Of, en zo ja welke, medicatie bij jouw allergieklachten kan helpen kun je het beste bespreken met je arts. Hij of zij kan samen met jou kijken naar de mogelijkheden. Naast antihistaminica zijn andere soorten medicatie misschien (ook) een goede optie. Ook kan het zijn dat medicatie niet nodig is. Zo kun je ook proberen de blootstelling aan allergenen zoveel mogelijk te beheersen. Dit kan bijvoorbeeld door het saneren van allergenen. Of door in het geval van hooikoorts de pollenradar goed in de gaten te houden.

Wil je weten of je op dit moment je allergieklachten ten gevolge van allergische rinitis voldoende onder controle hebt? Doe de online allergie controle test om hierin duidelijkheid te krijgen.

Een vrouw met halflang bruin haar staat in een park en gebruikt neusspray omdat ze last heeft van allergieklachten.

We helpen je graag! 

Bedankt voor het lezen van ons artikel over antihistaminica. We horen graag wat je ervan vindt, ook vragen zijn altijd welkom. Je kunt contact met ons opnemen via het contactformulier. Volg ook onze Facebook-pagina of Instagram account voor meer informatie over allergieën en handige tips.

Download de checklist voor de afspraak over je allergieklachten

Naar je huisarts?

Lees verder

Saneren, symptomatische medicatie en allergie immunotherapie.

Behandelopties vergelijken?

Lees verder

Allergie immunotherapie is ook een behandeloptie.

Je immuunsysteem tolerant maken?

Lees verder

Literatuurlijst

1. NHS [Internet] Antihistamines.  
https://www.nhs.uk/conditions/antihistamines/

2. Simons FE, Simons KJ. H1 antihistamines: current status and future directions. World Allergy Organ J. 2008 Sep;1(9):145-55. doi: 10.1097/WOX.0b013e318186fb3a. 
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23282578

3. Fitzsimons R, van der Poel LA, Thornhill W, du Toit G, Shah N, Brough HA. Antihistamine use in children. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2015 Jun;100(3):122-31. doi: 10.1136/archdischild-2013-304446. Epub 2014 Aug 21. 
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25147323

4. American College of Allergy, Asthma and Immunology [Internet] Which medications work best to deal with your spring allergies 
https://acaai.org/news/which-medications-work-best-deal-your-spring-allergies

5. WebMD [Internet] Allergy relief: Antihistamines vs Decongestants
https://www.webmd.com/allergies/antihistamines-1

6. Ramachandran M, Aronson JK. John Bostock's first description of hayfever. J R Soc Med. 2011 Jun;104(6):237-40. doi: 10.1258/jrsm.2010.10k056.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21659398

7. HistoryExtra [Internet] 6 facts about the history of hay fever
https://www.historyextra.com/period/7-facts-about-the-history-of-hay-fever/

8. Discoveries in medicine [Internet]
http://www.discoveriesinmedicine.com/A-An/Antihistamine.html

9. Emanuel, M. B. Histamine and the antiallergic antihistamines: a history of their discoveries
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1365-2222.1999.00004.x-i1

10. MedicineNet [Internet] Oral antihistamines
https://www.medicinenet.com/antihistaminesoral/article.htm#what_are_oral_antihistamines

11. European Academy of Allergy and Clinical Immunology. Global atlas of allergy. Page 282
http://www.eaaci.org/GlobalAtlas/GlobalAtlasAllergy.pdf

12. BSACI [Internet] Rhinitis
https://www.bsaci.org/resources/rhinitis

13. NHS [Internet] Decongestants
https://www.nhs.uk/conditions/decongestants/

14. Thuisarts, https://www.thuisarts.nl/insectenbeet/ik-heb-last-van-insectenbeet

15. Medisch centrum Leeuwarden https://www.mcl.nl/aandoeningen-en-behandelingen/aandoeningen/allergie-voor-het-gif-van-bij-of-wesp

16. farmacotherapeutischkompas https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/groepsteksten/antihistaminica__systemisch

17. Nederlandse Vereniging voor Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van het Hoofd-Halsgebied
https://www.kno.nl/preventie/neusspray-xylometazoline/

18. Ziekenuis.nl https://www.ziekenhuis.nl/medicijnen/c/cetirizine/item2836

19. Diakonessenhuis https://www.diakonessenhuis.nl/folders/behandeling-anafylaxie