Antihistaminica: alles over het gebruik, de soorten, de veiligheid en meer

Als je last hebt van een allergie heb je misschien weleens van de term antihistaminica gehoord. Misschien gebruik je ze zelf om de symptomen van jouw allergie te verlichten. Antihistaminica kunnen namelijk helpen bij allergieklachten zoals snotteren, tranende ogen, een jeukende huiduitslag of niezen.

In dit artikel vertellen we je meer over wat histamine is en hoe antihistaminica werken. We beantwoorden vragen over het gebruik van antihistaminica in combinatie met andere medicatie, of het gebruik ervan een optie is voor kinderen met een allergie, en welke soorten antihistaminica er zijn.

Om de werking van antihistaminica te begrijpen leggen we eerst uit wat histamine is. Histamine is een stof die vrijkomt als je lichaam wordt ‘aangevallen’ door een indringer, bijvoorbeeld door een virus of bacterie. Histamine veroorzaakt een reactie om de indringers te verwijderen ^1,2.

Bij allergieën is de indringer een stof die normaal gesproken onschuldig is. Je overactieve immuunsysteem ziet dan allergenen zoals stuifmeel, huisstofmijten of huidschilfers van huisdieren onterecht als vijandige stoffen. De histamine die dan vrijkomt door de reactie van het immuunsysteem veroorzaakt vervolgens een ontsteking ^1,2. Je kunt dan last krijgen van symptomen zoals uitslag, niezen, hoesten, een loopneus of tranende of jeukende ogen. Al deze reacties zijn bedoeld om de allergenen zo snel mogelijk uit het lichaam te verdrijven.

Histamine kan op de volgende plekken in je lichaam vrijkomen:

• Huid
• Longen
• Neus
• Mond
• Darmen
• Bloed

Dat kan verschillen per geneesmiddel. De meeste antihistaminica werken binnen 1 à 2 uur². Je arts kan je hier meer over vertellen. Lees ook goed de bijsluiter door, daar staat vaak ook informatie over hoe snel het middel werkt.

Dat hangt van welk soort medicijn je precies gebruikt. Bij cetirizine houdt de werking bijvoorbeeld doorgaans een dag aan¹⁸. Je kunt de duur van de werking meestal vinden in de bijsluiter, lees deze sowieso eerst goed door voordat je het antihistaminicum gaat gebruiken. Vraag desgewenst ook advies aan je arts.

Antihistaminica worden veel gebruikt bij allergieklachten zoals ^1,2,3:

• Niezen, een loopneus of verstopte neus (allergische rinitis) ^1,2,3
• Jeukende, tranende ogen (allergische conjunctivitis) ^1,2,3
• Netelroos (urticaria) of huiduitslag ^1,2,3
• Allergische reacties op voedsel ^1,2,3
• Bij een insectenbeet¹⁴, bijvoorbeeld een wespensteek¹⁵ of muggensteek
• Bij een anafylactische schock¹⁹

Antihistaminica laten je allergie niet verdwijnen, maar kunnen het leven met een allergie wel minder vervelend maken doordat ze de klachten kunnen verlichten. Je kunt het ook gebruiken als je weet dat je met allergenen in aanraking gaat komen. Heb je hooikoorts en ga je naar een park, bos of vers gemaaid voetbalveld? Of ben je allergisch voor de huidschilfers van honden en ga je bij een vriend(in) op bezoek die een hond heeft? Dan kun je vooraf antihistaminica innemen¹.

Bij een pollenallergie, bijvoorbeeld voor graspollen of boompollen, is het slim de pollenkalender te raadplegen. Je kunt dan eventueel met je arts overleggen over het vooraf nemen van antihistaminica. Zo kan het een optie zijn om een paar weken voordat de pollen waar jij allergisch voor bent in de lucht komen, de antihistaminegehaltes in je bloed op te bouwen^4,5.

Het voorspellen van allergische klachten kan lastig of simpelweg niet mogelijk zijn. Dan kun je antihistaminica gebruiken als de allergische reactie al is begonnen. Veel antihistaminica werken binnen één à twee uur².

Wist je dat?

• De symptomen van hooikoorts voor het eerst werden beschreven in een medische studie in 1819, maar de term pas rond 1860 gebruikelijk werd⁷.
• Hooikoortspatiënten in de 19^e eeuw nogal vreemde adviezen kregen? Zoals het roken van tabak, het inademen van ammoniumchloride (salmiak) of zelf het gebruik opium⁷. Inmiddels weten we gelukkig beter.
• Het eerste antihistaminicum werd ontdekt in 1937 door wetenschapper Daniel Bovet; hij won een Nobelprijs voor deze ontdekking en ander wetenschappelijk werk^8,3.
• In 1942 antihistamine voor het eerst op de markt kwam?^8,9
• In 1947 door een allergiepatiënt werd ontdekt dat antihistaminica ook kunnen helpen bij reisziekte?^1,8 Antihistaminica worden soms ook gebruikt bij maagproblemen¹⁰, angst¹⁰ en slapeloosheid¹.

Antihistaminica zijn er in verschillende vormen zoals:

• Tabletten
• Oogdruppels
• Neussprays
• Crèmes en lotions

Ook wordt vaak het onderscheid gemaakt tussen eerste en tweede generatie antihistaminica. Welke je kiest kan afhangen van het tijdstip waarop je symptomen het ergst zijn, dus wanneer je het meest verlichting nodig hebt. Sommige antihistaminica kunnen je bij een drogist, zoals de Kruidvat, Etos of Trekpleister kopen. Andere soorten kun je alleen bij de apotheek op doktersrecept krijgen. Het is sowieso aan te raden om het gebruik van antihistaminica vooraf met een arts te overleggen. Lees ook altijd goed de bijsluiter voordat je een geneesmiddel gebruikt.

Eerste generatie antihistaminica zijn als eerst ontwikkeld, vandaar de naam. Ze hebben als nadeel dat ze slaperigheid kunnen veroorzaken en zijn daarom niet aan te raden bij bepaalde activiteiten zoals autorijden of het bedienen van (zware) machines ^1,2,3,16. Ze kunnen eventueel voorgeschreven worden als je door allergieklachten niet goed kunt slapen¹. Eerste generatie antihistaminica kunnen stoffen bevatten met de namen:

• Chloorfenamine¹
• Promethazine¹
• Hydroxyzine¹

Deze nieuwere generatie antihistaminica hebben minder kans op slaperigheid als bijwerking. Ze worden vaak aangeduid als ‘niet-sederend’ en worden gebruikt om allergische symptomen gedurende de dag te verlichten. Er kunnen stoffen inzitten zoals:

• Cetirizine^1,2
• Loratadine^1.2
• Acrivastine³
• Fexofenadine^1,2.3
• Desloratadine^2,3

In de basis werken de verschillende soorten hetzelfde. Welke soort of vorm voor jou het beste is, kun je bespreken met je arts. Ook is het soms een kwestie van uitproberen wat het beste werkt, je arts kan je hierin begeleiden. Over het algemeen hebben antihistaminica van de tweede generatie wel de voorkeur, omdat ze je niet slaperig maken^1,3.

Het combineren van meerdere soorten medicatie bij bepaalde klachten wordt ook wel combinatietherapie genoemd. Ook bij allergieklachten kan dit soms nuttig zijn. Overleg dit wel altijd eerst met een arts.

Zo kan het bij bepaalde allergieklachten, zoals bij hooikoorts, soms helpen om naast een antihistamineneusspray ook een neusspray met corticosteroïden te gebruiken¹¹. Ook is het mogelijk om antihistaminica te combineren met decongestiva. Decongestiva kun je gebruiken bij een verstopte neus, terwijl de antihistaminica kunnen helpen bij klachten als jeuk en niezen. Decongestiva mogen alleen voor kortere periode periodes gebruikt worden¹³, dus gecombineerd gebruik op de lange termijn is niet mogelijk.

Sommige producten bevatten al een combinatie van werkende stoffen, zo zijn er geneesmiddelen met zowel decongestiva als antihistaminica. Lees vooraf daarom altijd goed de bijsluiter en laat je altijd informeren door je arts en apotheker.

Overleg dit altijd eerst met een arts. Hij of zij kan het beste bepalen welk antihistaminicum het meest geschikt is voor je kind. Ook kan een arts kijken of een combinatietherapie zinvol is, zo bestaan er tegenwoordig ook corticosteroïden neussprays die geschikt zijn voor kinderen¹². Antihistaminica zijn beschikbaar voor kinderen vanaf de leeftijd van 1 jaar. Lees voor gebruik altijd eerst goed de bijlsluiter en let goed op of je kind geen bijwerkingen krijgt.

Slaperigheid, en verminderde coördinatie en verminderde reactiesnelheid kunnen bijwerkingen zijn bij het gebruik van antihistaminica. Dit geldt vooral voor medicijnen die behoren tot de eerste generatie antihistaminica. Bij de tweede generatie zijn deze bijwerkingen minder voorkomend. Lees voor gebruik altijd goed de bijsluiter, hierin staan mogelijke bijwerkingen genoemd en kun je lezen of het nog wel verstandig is om auto te rijden of (zware) machines te bedienen.

Antihistaminica kunnen de werking van andere geneesmiddelen beïnvloeden, en andersom. We geven je een aantal tips voor het veilig gebruik van antihistaminica:

• Raadpleeg altijd je arts of apotheker als je andere medicijnen gebruikt en overweegt antihistaminica te gaan gebruiken;
• Lees altijd de bijsluiter van het antihistaminicum;
• Over het algemeen is het geen goed idee om alcohol te drinken als je antihistaminica gebruikt, vooral als je antihistaminica van de eerste generatie gebruikt¹.
• Let op het risico van een onbedoelde dubbele dosering als je tegelijkertijd een ander medicijn gebruikt dat antihistaminica bevat¹³.

Overleg de juiste dosis met je arts. De dosis hangt bijvoorbeeld af van de heftigheid van je klachten en je leeftijd/gewicht¹. Een dosis voor een kind is vaak anders dan voor een volwassene. Lees ook goed de bijsluiter, daar staat de aanbevolen dosis per dag in. En ook hoe je het met innemen, bijvoorbeeld met water, of tijdens een maaltijd¹.

Verslaving kan een risico zijn bij neussprays met de stof xylometazoline of oxymetazoline (decongestiva). Daarom mag je deze neusspray niet langer dan 7 dagen achter elkaar gebruiken. Dit is om het zogenoemde ‘terugvaleffect’ te voorkomen. Door het gebruik van dit type neusspray gaat je neus in eerste instantie open, maar bij lang gebruik gaat je neus daarna juist dichter zitten. Hierdoor grijp je weer snel naar de neusspray, waarna je neus dus weer dichter gaat zitten. Gebruik decongestiva daarom echt niet langer dan aangegeven staat in de bijsluiter¹⁷.

Bedankt voor het lezen van ons artikel over antihistaminica. We horen graag wat je ervan vindt, ook vragen zijn altijd welkom. Je kunt contact met ons opnemen via het contactformulier. Volg ook onze Facebook-pagina of Instagram account voor meer informatie over allergieën en handige tips.