Wat is huidallergie?

Kun je niet meer stoppen met krabben? Jeukende rode uitslag, droge huid, verheven bultjes of een gezwollen huid kunnen erg vervelend zijn, vooral als je de oorzaak niet weet. Is het een huidallergie of iets anders?

Sommige veelvoorkomende huidaandoeningen zien er hetzelfde uit en voelen hetzelfde aan, maar hebben verschillende oorzaken. We hebben een klein overzicht voor je gemaakt van verschillende klachten die horen bij huidallergie en -irritatie. Als je al weet wat je hebt, kun je meteen doorscrollen:  

1. Contacteczeem (allergisch en irriterend)
2. Atopisch eczeem / constitutioneel eczeem
3. Netelroos en angio-oedeem

Je huidklachten onder controle krijgen, begint met het vermijden van datgene wat je klachten veroorzaakt of verergert. Je huisarts kan verzachtende crèmes geven om je huid te kalmeren en te versterken, maar ook medicijnen voorschrijven of je adviseren over behandelingen.^1,2,3 

Allergische reacties beginnen in je immuunsysteem als dat te sterk reageert op een ongevaarlijke stof. Dit noemen we overgevoeligheid. Bij een huidallergie zijn er, afhankelijk van je type overgevoeligheid, twee manieren waarop dit kan gebeuren; direct of vertraagd. Hieronder lees je daar meer over.

Type I-huidallergie

Veel huidallergieën worden veroorzaakt door Immunoglobuline E (IgE). Je immuunsysteem denkt dat iets onschadelijks een gevaar is. Het maakt dan speciale antilichamen (IgE) aan voor die stof of dat allergeen. De volgende keer dat je met die bepaalde stof of het allergeen in contact komt, kun je een allergische reactie krijgen. De antilichamen laten cellen bepaalde stoffen vrijgeven om je lichaam te beschermen. Een voorbeeld hiervan is de stof histamine. Dit veroorzaakt de huidreactie.

Het aanraken van sommige allergenen kan netelroos (urticaria) of atopisch eczeem (atopische dermatitis) veroorzaken.²⁹ Dit kan ook gebeuren als je bepaald voedsel eet waar je allergisch voor bent.²⁹ Klachten bij een type I-huidallergie verschijnen meestal binnen 24 uur.²⁹

Type IV-huidallergie

Een type IV-huidallergie wordt ook wel een vertraagd type allergie genoemd. Een voorbeeld van dit type overgevoeligheid is contacteczeem (contactdermatitis).²⁹ Hierbij zorgen beschermende witte bloedcellen, de zogenoemde T-cellen, voor de ontsteking van je huid.

De eerste keer dat je een allergeen tegenkomt, bereidt het je immuunsysteem voor en maakt het je gevoelig. De volgende keer dat je huid met diezelfde stof in aanraking komt, kun je uitslag krijgen. Type IV-allergische reacties verschijnen dus later dan type I-reacties, meestal zo’n 12-72 uur later.²⁹

Benieuwd of je klachten overeenkomen met contacteczeem? Je leest het in ons overzicht.  

Contacteczeem kan allergisch of niet-allergisch (irriterend) zijn.³⁵ Het is voor je huisarts belangrijk om te weten hoe snel de uitslag ontstaat. Dit helpt namelijk bij het stellen van de diagnose. ³⁵ Allergische contacteczeem ontstaat meestal binnen twee dagen, terwijl niet-allergische eczeem binnen enkele minuten kan opvlammen nadat je in contact bent gekomen met een irriterende stof.³⁵

Meestal ontstaat er een ontstekingsreactie op de plek waar je huid de stof aanraakt. De reactie van de huid kan variëren van mild tot ernstig en kan bestaan uit de volgende klachten: ⁴

• Uitslag en jeuk
• Roodheid; bij donkerdere huidtypes kunnen dit diepbruine of paarse gebieden (hyperpigmentatie) zijn of asgrijze gebieden (hypopigmentatie)⁵
• Zwelling
• Bultjes of blaren, soms gevuld met een heldere vloeistof
• De huid kan dikker worden

Jeuk wordt vaak geassocieerd met de allergische variant van contacteczeem.⁴ Irriterende stoffen kunnen je huid laten branden, prikken en schilferen.⁴

Hoe werkt contacteczeem?

Allergisch contacteczeem is een reactie van het immuunsysteem. Huidirritatie, wat vaker voorkomt,⁴ is dat niet.³⁴

Bij een huidirritatie beschadigen irriterende stoffen de buitenste lagen van je huid.⁶ De irritatie (uitslag) kan al optreden als je voor de eerste keer met bepaalde stoffen in contact komt, maar ook pas optreden je stoffen regelmatig gebruikt, zoals wasmiddel.⁶ Je loopt een groter risico op irriterende contactdermatitis als je een beroep hebt waarbij je handen vaak nat zijn of waarbij je je handen vaak moet wassen.⁶

Sommige irriterende stoffen en allergenen veroorzaken alleen ontstekingen bij blootstelling aan de zon. Dat kan de reden zijn waarom bepaalde zonnebrandcrèmes uitslag op de huid veroorzaken.⁷ Dit wordt fotoallergische contactdermatitis genoemd.

Wat is de oorzaak van atopisch eczeem?

Allergenen en irriterende stoffen kunnen klachten uitlokken of verergeren. Ook kan het een combinatie van factoren zijn. Eczeem wordt bij zeer jonge kinderen vaak in verband gebracht met voedselallergie (minder bij volwassenen).^14,38 Bij atopisch eczeem treedt de reactie langzamer op dan bijvoorbeeld bij netelroos.¹⁴ Atopisch eczeem kan ook een symptoom zijn van een allergie voor huisstofmijt.¹⁴

Bepaalde stoffen die in verband worden gebracht met eczeemuitbraken zijn onder andere chemicaliën⁴, huishoudelijke producten, toiletartikelen en cosmetica. Maar ook bepaalde stoffen, droog of vochtig weer, te warm of te koud worden, en stress spelen een rol. Pollen, schimmelsporen en huisdieren kunnen ook huidproblemen veroorzaken.¹⁵

Veelvoorkomende klachten bij atopisch eczeem

Kinderen krijgen meestal atopisch eczeem op hun wangen, hoofdhuid, knieën en ellebogen. ^14,15 Bij volwassenen komen de pijnlijke plekken zich vaak voor op het gezicht, de nek en ook in de plooien achter de enkels, knieën, polsen en ellebogen.

Ernstige huidallergie kan je hele lichaam aantasten.³² Het is dan ook belangrijk om de volgende klachten goed in de gaten te houden:

• Droge, gebarsten of schilferige huid
• Jeukende huid, zowel overdag als 's nachts³²
• Rode of bruine vlekken; bij donkerdere huidtypes donkerbruine, paarsachtige of asgrijze vlekken¹⁶

Krabben aan de ontstoken huid kan bloedingen veroorzaken.³² Het kan het jeukende gevoel erger maken en de zogenaamde jeuk-krabcyclus in gang zetten. Na verloop van tijd kan de huid dikker worden. Ook is er een grotere kans op infectie. Vochtige plekken en korstvorming zijn een duidelijk teken van een infectie.²⁶ Vermoed je dat je een infectie hebt, ga dan zo snel mogelijk naar je huisarts.  

Urticaria (netelroos) is een vrij veelvoorkomende jeukende uitslag. Het gaat vaak, maar niet altijd, gepaard met angio-oedeem. Dit is zwelling diep onder de huid, wat je handen, voeten, gezicht of keel kan aantasten.¹⁷

Chronische urticaria is een jeukende uitslag die langer dan zes weken aanhoudt. Dit is meestal gekoppeld aan niet-allergische oorzaken zoals lichaamsbeweging ²³, zonlicht, water, extreme hitte of kou.¹⁷ Acute netelroos verdwijnt sneller en is vaak een symptoom van een infectie of allergie.¹⁷ De verheven bultjes kunnen verschijnen nadat je in contact bent gekomen met een allergietrigger.¹⁸ De bultjes kunnen ook een systemische reactie zijn op iets wat je het gegeten, ingeademd of zelfs ingespoten hebt gekregen.

Netelroos kan een waarschuwingssignaal zijn van een ernstige allergische reactie. Dit is een levensbedreigende reactie en wordt anafylaxie genoemd. Zoek onmiddellijk medische hulp als je hart snel klopt, je je duizelig, flauw of kortademig voelt of als je keel opzwelt. Mogelijk loop je risico op een anafylactische shock.

Wat veroorzaakt allergische netelroos?

Sommige mensen krijgen netelroos van contact met gras.¹⁸ Dit is een allergie die minder vaak voorkomt dan hooikoorts. Ook kan netelroos een symptoom zijn van een voedselallergie of een allergische reactie veroorzaakt door medicijnen, latex of insectengif. Dit zijn allemaal triggers die een hoger risico op anafylaxie met zich meebrengen.²⁰

Het kan lastig zijn om de exacte oorzaak - of oorzaken - van een huidaandoening te achterhalen. Het kan helpen om je klachten bij te houden en op te schrijven wat er op dat moment gebeurt.

Heb je andere allergische klachten? Lijkt sporten, het weer of wat je draagt invloed te hebben op je huid? Toiletartikelen, cosmetica, huishoudelijke producten en bepaalde medicijnen of crèmes kunnen ook een rol spelen. Je huisarts wil graag weten of er in de familie een geschiedenis is van allergieën of andere huidaandoeningen. Hij of zij kan voorstellen om een allergietest te laten doen.

Je kunt je huidallergie op een aantal manieren laten testen. De pleistertest, huidpriktest, bloedtest en uitdagingstesten zijn allemaal testen die je helpen om erachter te komen wat je klachten veroorzaakt.

• Pleistertest:^1,4 deze test kan helpen om allergische contactdermatitis en andere type IV-overgevoeligheden te identificeren. Hierbij worden kleine pleisters met allergenen op je rug geplakt en wordt gecontroleerd op een reactie. Het kan 48 uur of langer duren voordat er een reactie zichtbaar is.

• Huidpriktest: controleert of een type I-allergie eczeem of netelroos veroorzaakt. De allergoloog of allergieverpleegkundige brengt druppels vloeistof met verschillende allergenen op je huid aan en prikt er zachtjes in. Een jeukende bult kan binnen 15-20 minuten verschijnen. Om een voedselallergie te bevestigen, heb je mogelijk ook een bloedtest of een orale voedseltest (voedselprovocatietest) nodig.
• Allergiebloedtest: als je al huiduitslag hebt, kan een bloedtest betrouwbaarder en minder ongemakkelijk zijn dan een huidpriktest. Ook is het minder irriterend dan een pleistertest.³⁹ Bloedtesten zoeken naar IgE-antilichamen in je bloed en laten zien waar je mogelijk allergisch voor bent.
• Provocatietest: hierbij word je bewust blootgesteld aan een voedsel- of geneesmiddelenallergeen ^24,25 om te zien of je een allergische reactie krijgt. Dit gebeurt onder deskundig toezicht in een medische omgeving.

Als je last hebt van huidallergie of huidirritatie, dan kan je huisarts een beheers-of behandelplan voor je opstellen. Wat dat precies inhoudt, hangt af van je specifieke huidaandoening en de oorzaak ervan. Waarschijnlijk is in eerste instantie het advies om allergietriggers zoveel mogelijk te vermijden.

Als je een ontstoken of gevoelige huid hebt, kunnen deze 5 maatregelen helpen:

1. Draag handschoenen of andere beschermende kleding wanneer nodig⁴
2. Koop katoenen ondergoed en nachtkleding; dat is zacht voor de gevoelige huid²⁶
3. Was nieuwe kleding voordat je het draagt en vermijd stoffen die krassen kunnen veroorzaken^1,2,27
4. Kies voor persoonlijke verzorgings- en huishoudelijke producten die parfumvrij en hypoallergeen zijn¹
5. Houd je huid gehydrateerd met verzachtende crèmes^1,2,27

Hoewel het moeilijk is, is het beter om niet te krabben als je last hebt van huidallergie of irritatie. Het kan je eczeem of netelroos namelijk erger maken. Er zijn huismiddeltjes die je kunt proberen, zoals koude kompressen, calaminelotion en havermoutbaden.^1,2,3,4

De juiste verlichtende medicatie hangt af van je huidaandoening. De behandeling van netelroos begint vaak met een antihistaminicum.^1,3 Voor contacteczeem of atopisch eczeem is een ontstekingsremmende corticosteroïdencrème of -zalf meestal de eerste keuze.^1,2

Een ernstige huidallergie kan een andere behandeling nodig hebben. Je huisarts kan soms orale steroïden voorschrijven voor opvlammingen van atopisch eczeem of netelroos. Dit zal alleen voor zeer korte periodes zijn vanwege het risico op bijwerkingen.^2,3 

Er zijn ook biologische injecties voor atopische dermatitis die op recept verkrijgbaar zijn.^1,30 Vrij verkrijgbare orale antihistaminica of steroïden kunnen helpen bij zeer jeukende huid door contactdermatitis.¹

Topische immunomodulatoren kunnen ook ontstekingen behandelen.⁴ Ernstig eczeem kan vragen om het combineren van deze medicatie of een topische steroïde met natte verbandtherapie.^2,14 Ook lichttherapie (fototherapie) een andere mogelijke behandeling.⁴

Laatste medische review 5 november 2024