Diagnose astma: wat kan je verwachten bij de arts?

Hoe werkt een diagnose astma? Heb jij of je kind last van benauwdheid en piepende ademhaling? Een arts kan met een astmatest zoals spirometrie vaststellen of astma de oorzaak is en welke behandeling nodig is. Soms zijn extra onderzoeken nodig om andere aandoeningen uit te sluiten.

Astma is een chronische aandoening die wereldwijd zo’n 235 miljoen mensen treft.¹ Als astma niet goed onder controle is, kun je je vaak moe voelen, sneller last hebben van stress of angst en vatbaarder worden voor longinfecties. Ook school of werk kan lastiger worden en je kunt vaker dagen missen.² De arts wil daarom niet alleen weten van welke klachten je last hebt, maar ook hoe astma je dagelijks leven beïnvloedt.

Er zijn verschillende onderzoeken om astma vast te stellen en de specifieke triggers te bepalen waardoor je astmaklachten veroorzaakt worden. Soms zijn extra testen nodig om andere aandoeningen uit te sluiten.⁹

Lees verder en ontdek hoe een astmaonderzoek verloopt bij volwassenen en kinderen en wat je na de diagnose kunt verwachten.

Volgens de richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap zijn de veelvoorkomende klachten bij astma een piepende ademhaling (een fluitend geluid bij in- of uitademen), hoesten, een beklemmend gevoel op de borst en kortademigheid.² Ook minder specifieke klachten, zoals snelle vermoeidheid, kortademigheid bij inspanning of conditievermindering kunnen wijzen op astma.²⁹

Sommige mensen hebben één astma trigger, terwijl anderen meerdere prikkels hebben. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Allergieën, zoals voor pollen, huisstofmijt, schimmel of huisdieren³
• Verkoudheid, griep en andere infecties³
• Luchtvervuiling, zoals stikstofdioxide, zwaveldioxide, sigarettenrook of chemische dampen^3,4
• Lichamelijke inspanning, vooral bij koud en droog weer⁵
• Weersomstandigheden, zoals koude lucht, wind, onweer en plotselinge temperatuurwisselingen³
• Schimmel en vocht, vooral in huis of op school^3,6
• Medicijnen, zoals ontstekingsremmers (ibuprofen, aspirine)³
• Stress, lachen en andere sterke emoties³

Hoe herken je een astma-aanval?

Een astma-aanval⁷ betekent dat klachten plotseling erger worden of in een paar dagen toenemen. Je kunt sneller gaan ademen, kortademig worden, hoesten en een benauwd gevoel op de borst krijgen.⁷ In ernstige gevallen kleuren je lippen en vingers blauw. Ook kun je verward, duizelig of erg moe worden.⁷

De richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap schrijft voor dat het astma onderzoek begint met een lichamelijk onderzoek.²⁹ Ook vraagt de arts naar je medische geschiedenis en die van je familie. Daarna bepaalt de arts welke astmatesten nodig zijn. Omdat astma bij iedereen anders is en de klachten kunnen lijken op die van andere aandoeningen,^9,12 kan het even duren voordat de diagnose astma definitief gesteld is.

Medische geschiedenis

Artsen letten op klachten die steeds terugkomen, een duidelijke astma trigger lijken te hebben en deze klachten kunnen onder andere bestaan uit regelmatig hoesten dat ’s nachts of in de vroege ochtend erger is dan overdag.⁷

Bepaalde risicofactoren vergroten de kans op astma:¹

• Een familiegeschiedenis van astma of allergieën
• Roken
• Luchtweginfecties op jonge leeftijd
• Werk waarbij je blootstaat aan astmatriggers, zoals industriële stof of chemische dampen⁸

Astma bij kinderen kan beginnen na een virusinfectie.¹ Terugkerende longinfecties kunnen een teken van astma zijn.¹ Ook komt het vaak voor dat een kind of jongvolwassene met astma in zijn/haar babytijd eczeem had en in de tienerjaren een luchtwegallergie ontwikkelde.¹ Een bekende astma risicofactor bij volwassenen is roken.¹ Daarnaast is er een verhoogd risico op het ontwikkelen van astma bij het vrouwelijk geslacht op latere leeftijd.¹  Volgens onderzoek van het RIVM hebben vrouwen meer last hebben van astma dan mannen, maar komt astma voor de pubertijd vaker voor bij jongens dan bij meisjes.²⁶

Lichamelijk onderzoek bij astma

Volgens de richtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap dient de arts je oren, ogen, neus en keel te onderzoeken^9,29 en naar je borst en longen te luisteren.^10,29 Soms worden ook je lengte en gewicht gemeten als voorbereiding op een longfunctietest.⁹ 

Om de diagnose astma te kunnen stellen, gebruiken artsen verschillende testen, zoals een spirometrie en een piekstroommeter. Andere testen, zoals de FeNo-test en bronchiale provocatietest, hebben een andere functie en kunnen samen worden gebruikt.^10,11

Spirometrie (longfunctietest)

Een spirometrie astmatest meet hoe snel en hoeveel lucht je uitademt. Dit helpt bij het vaststellen van astma, COPD en taaislijmziekte.¹² Een specialist beoordeelt de resultaten, dus je krijgt niet direct een uitslag. ¹²

Piekstroommeter

Een piekstroommeter is een klein apparaat met een mondstuk dat meet hoe snel en krachtig je uitademt.¹⁹ De meting toont of je luchtwegen vernauwd zijn, wat een teken van astma kan zijn.¹⁶ Bij gevoeligheid voor pollen of dieren kan een astmatest met een piekstroommeter helpen. Een meting vóór en na blootstelling aan een trigger helpt de arts vaststellen of astma de oorzaak is.¹⁶

Piekstroommeters zijn ook geschikt voor thuisgebruik om de longfunctie te controleren. Ze zijn, na een korte uitleg, vaak eenvoudig te gebruiken.¹⁶

Bronchiale provocatietest

Een bronchiale provocatietest, ook bekend als een luchtwegprovocatietest, onderzoekt of je luchtwegen vernauwen na blootstelling aan een mogelijke astma trigger.¹⁵ Je ademt een gecontroleerde hoeveelheid van een verdacht irriterende stof in, terwijl een verpleegkundige je in de gaten houdt en indien nodig medicatie geeft.¹⁵

Je kunt meerdere doses toegediend krijgen om te bepalen bij welke hoeveelheid je astma symptomen optreden.¹⁵ Een spirometrie astmatest meet je longfunctie vóór en na de test, en tussen elke dosis.¹⁵

Een andere vorm van deze test is de inspanningsprovocatietest, waarbij je op een loopband rent om te zien of dit klachten uitlokt.¹⁴

Longfunctietesten bij kinderen

Kinderen kunnen vanaf 3 jaar een longfunctietest doen,^19,20 maar de arts kan aanraden te wachten tot het kind 5 jaar is.^19,21 Jonge kinderen kunnen namelijk moeite hebben met krachtig en gecontroleerd blazen^20,22 of willen de test niet doen. Volgens het RIVM kan bij kinderen jonger dan 5 jaar zelden met zekerheid worden vastgesteld of er sprake is van astma, mede omdat jonge kinderen relatief vaak luchtwegklachten hebben die niet te onderscheiden zijn van astma in ontwikkeling.²⁶

Spirometrie is nauwkeuriger bij kinderen dan een piekstroomtest en wordt daarom vaak gebruikt.¹⁹  De verpleegkundige legt precies uit wat er gaat gebeuren. Voor jonge kinderen helpt het om zich voor te stellen dat ze een kaarsje uitblazen.¹⁹

De FeNO-test is geschikt voor de meeste kinderen vanaf 5 jaar.²³ De bronchiale provocatietest wordt meestal afgeraden bij kinderen.¹⁵

Een astma actieplan opstellen

Een astma-actieplan helpt jou of je kind om astma onder controle te houden. Hierin staat:²⁴

• Welke klachten je in de gaten moet houden
• Wat de astma triggers zijn en hoe je ze kunt vermijden
• Welke medicatie je wanneer moet nemen
• Wat te doen bij een astma-aanval

Wanneer je kind astma heeft, vergeet dan niet om het actieplan te delen met de school en anderen die voor je kind zorgen.²⁴

Regelmatige controles en vervolgafspraken

Je krijgt waarschijnlijk minstens één keer per jaar een astma controle. De arts of verpleegkundige meet je longfunctie met een piekstroom- of spirometrie astmatest en bespreekt je klachten en medicatie.²⁵

Tijdens deze controle-afspraak, is het altijd een goed moment om te bespreken hoe je je astma nog beter onder controle kunt houden, en mogelijk ook de opties om grip te krijgen op allergieklachten die je astma triggeren. Neem je astma-actieplan mee om het zo nodig bij te werken.¹⁰

Als je klachten verergeren of je vaker een astma-aanval krijgt, maak dan meteen een afspraak. Wacht niet tot je volgende controle.

Astma is een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft en op elke leeftijd kan beginnen. Heb je klachten zoals een piepende ademhaling, hoesten, een beklemmend gevoel op de borst of last van kortademigheid? Ga dan naar de arts voor een juiste diagnose en behandeling.

Het astmaonderzoek bij volwassenen en kinderen bestaat meestal uit een medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek en verschillende testen, zoals spirometrie en een piekstroommeter. Na de diagnose helpt een astma-actieplan en regelmatige controle om de klachten onder controle te houden en te voorkomen dat astmaklachten verergeren of je leven beheerst.

Voor het laatst medisch beoordeeld op  27-02-2025