Wat is een allergische reactie op een muggenbeet?

Muggen leven op elk continent behalve Antarctica en veroorzaken de meeste insectenbeten ter wereld.¹ Het is normaal om een bultje en jeuk te krijgen nadat je gestoken bent. Sterkere reacties kunnen betekenen dat je een allergie hebt voor muggenbeten. Dit is zeldzaam en komt vaker voor bij kinderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Er zijn verschillende manieren om insectenbeten te behandelen. Hieronder lees je wat je kunt doen als je allergisch reageert op een muggenbeet.

Een muggenbeet ontstaat doordat de hongerige mug de punt van haar proboscis (mond) door je huid in een bloedvat steekt. Vervolgens injecteert ze speeksel¹ om te voorkomen dat je bloed stolt terwijl ze zich voedt.⁵

In het speeksel zitten stoffen die bekend staan als allergenen. Je immuunsysteem reageert hier overdreven op en maakt Immunoglobuline E (IgE)-antilichamen aan om je tegen deze stoffen te verdedigen. De volgende keer dat je gebeten wordt, kun je een allergie voor muggenbeten ontwikkelen.

Als dat gebeurt, geven de IgE-antilichamen andere cellen de opdracht om stoffen zoals histamine vrij te laten. Je kunt dan klachten krijgen die passen bij een allergie voor muggenbeten. Dit kan betekenen dat je pijn, roodheid en zwelling rond de beetplek krijgt, of dat ergens anders in je lichaam een allergische reactie ontstaat.

Muggenbeten zijn jeukende bulten of bultjes die enkele minuten na een beet verschijnen.^2,4 Binnen een dag kunnen de jeukende bulten hard worden en van kleur veranderen.^2,4 Het kan ook een kleine blaar worden of een donkerder vlekje veroorzaken dat lijkt op een blauwe plek.^2,4 Dit zijn allemaal veelvoorkomende klachten bij een muggenbult.

Het lijkt misschien plotseling, maar waarschijnlijk ben je al een keer eerder gestoken, waarbij je IgE-antilichamen hebt ontwikkeld (zie eerder in dit artikel). Om een allergie te ontwikkelen, moet je namelijk minstens twee keer gestoken zijn. De eerste beet zet het lichaam in een staat van paraatheid. Dit wordt sensibilisatie genoemd. Niet alle mensen die gesensibiliseerd zijn, zullen allergische reacties krijgen. Het is nog niet duidelijk waarom sommige mensen allergisch worden en anderen niet.

Kinderen hebben meer kans om ernstige allergische reacties op muggenbeten te krijgen dan volwassenen.⁴ Dit kan deels te maken hebben met iets dat natuurlijke desensitisatie wordt genoemd.³ Iedereen ervaart een allergie anders. Sommige mensen kunnen na langdurige blootstelling aan dezelfde soort muggen geleidelijk stoppen met reageren op beten. Beten van een andere soort muggen, bijvoorbeeld tijdens een vakantie, kunnen echter nog steeds ernstigere reacties veroorzaken.²

Het testen op een allergie voor muggenbeten is nog niet zo goed ontwikkeld als voor veelvoorkomende allergieën zoals pollen of huisstofmijt.^1,6,13 Je huisarts of allergiespecialist zal waarschijnlijk de diagnose stellen door naar de beten te kijken en je medische geschiedenis met je te bespreken. De arts kan je vragen naar je heftigste reactie op een beet om in te schatten hoe groot de kans is op een ernstige allergische reactie in de toekomst.

Wees voorzichtig met het aanbrengen van insectenwerende middelen. Ze kunnen irritatie veroorzaken bij snijwonden, schrammen, zonnebrand en huiduitslag.⁴ Ook kunnen ze de ogen irriteren.^14,15 Houd het middel uit de buurt van de handen en gezichten van kinderen.⁴ DEET kan ook irritatie veroorzaken als het te lang op de huid blijft zitten.¹⁴ Was het middel daarom met zeep en water af zodra je weer binnen bent. ⁴

Wees ook voorzichtig met etherische oliën zoals citroen-eucalyptusolie. Deze oliën bevatten vaak van nature allergenen en kunnen mogelijk huidallergieën veroorzaken of je slijmvliezen irriteren.¹⁶ Test daarom eerst op een klein stukje huid voordat je jezelf insmeert om te zien hoe je op de olie reageert.

Hoe hard je je best ook doet, soms is het niet mogelijk om een muggenbeet te voorkomen. Gelukkig kun je de meeste lokale reacties met huismiddeltjes behandelen. Probeer de plek van de beet wat hoger te houden (houd bijvoorbeeld je been omhoog als je je op je been gestoken bent) en leg er gedurende 10 minuten een ijskompres of natte koude doek op om pijn en zwelling te verminderen. Dit kun je zo vaak doen als nodig is. Maak vochtblaasjes of blaren op de muggenbult schoon met zeep en water, en zorg ervoor dat ze niet opengaan. Gebruik eventueel calamineschudsel (lotion) of een pasta van zuiveringszout en water om jeuk te verminderen. Laat dit 10 minuten op de zwelling zitten en spoel het daarna af.

Er bestaan medicijnen die de klachten een allergische reactie kunnen verminderen. Een vrij verkrijgbare crème met antihistamine kan de jeuk tegengaan.² Hydrocortisoncrème, een soort corticosteroïde, kan zwelling en jeuk wat wegnemen.

Overleg met je huisarts als de zwelling zich uitbreidt, als je een extreme huidreactie krijgt of als je denkt dat het beetgebied geïnfecteerd zou kunnen zijn.^2,5 Waarschuwingssignalen zijn onder andere dat je huid warm aanvoelt en dat er een rode streep vanuit de beet naar buiten ontstaat. De huisarts kan je ook advies geven over welke antihistaminica je kunt gebruiken als je weet dat je in een risicogebied komt. Dit kan mogelijk voorkomen dat je een allergische reactie krijgt.⁴

Muggen veroorzaken vaker dan veel andere bijtende insecten anafylaxie (anafylactische shock). Ernstige allergische reacties die het hele lichaam beïnvloeden, zijn echter nog steeds zeldzaam (in tegenstelling tot een allergie voor insectensteken).⁸ Symptomen die kunnen wijzen op een ernstigere reactie en een medische noodsituatie zijn onder andere:

• De huid voelt klam aan.
• Duizeligheid, flauwvallen of het verliezen van bewustzijn.
• Snelle hartslag.
• Piepende ademhaling en moeite met ademhalen, zoals snel of oppervlakkig ademen.
• Angst of verwarring.

Adrenaline is het belangrijkste medicijn voor de behandeling van anafylaxie. Als je risico loopt op een ernstige allergische reactie, kan je behandelend arts je een adrenalinepen voorschrijven.

Het is verstandig om altijd twee adrenalinepennen bij je te hebben, voor het geval één dosis niet genoeg is. Je vrienden en familie kunnen je mogelijk helpen om de injector te gebruiken, dus laat hen zien hoe het werkt. Bel na gebruik van de adrenalinepen direct alarmlijn 112, vraag om een ambulance en geef aan dat het om een ‘anafylaxie’ (anafylactische reactie) gaat, ook als de klachten lijken te verbeteren.